سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
با تأييد سند فلسفه تعليم و تربيت جمهوري اسلامي ايران، مصوبه “سند تحول بنیادین آموزش و پرورش” كه در جلسات 681, 682، 683، 684، 685، 686، 687، 688، 690، 691، 692، 694، 695، 696، 697، تاریخ 89/11/12، 89/11/26، 89/12/03، 89/12/10، 89/12/17، 90/1/23، 90/2/06، 90/2/20، 90/3/31، 90/4/14، 90/4/21، 90/5/04، 90/6/15، 90/6/22، 90/7/05 شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصويب نهائي رسيده است؛ به‌شرح ذيل براي اجراء ابلاغ ميشود:
مقدمه:
تحقق ارزش‌ها و آرمان‌هاي متعالي انقلاب اسلامي مستلزم تلاش همه جانبه در تمام ابعاد فرهنگي، علمي، اجتماعي و اقتصادي است. عرصه تعليم و تربيت از مهمترين زيرساخت‌هاي تعالي همه جانبه كشور و ابزار جدي براي ارتقاء سرمايه انسانيِ شايستهِ كشور در عرصه‌هاي مختلف است. تحقق آرمان‌هاي متعالي انقلاب اسلامي ايران مانند احياي تمدن عظيم اسلامي، حضور سازنده، فعال و پيشرو در ميان ملت‌ها و كسب آمادگي براي برقراري عدالت و معنويت در جهان در گرو تربيت انسان‌هاي عالم، متقي و آزاده و اخلاقي است. تعليم و تربيتي كه تحقق بخش حيات طيبه، جامعه عدل جهاني و تمدن اسلامي ايراني باشد در پرتو چنين سرمايه انساني متعالي است كه جامعه بشري آمادگي تحقق حكومت جهاني انسان كامل را يافته و در سايه چنين حكومتي ظرفيت و استعدادهاي بشر به شكوفايي و كمال خواهد رسيد.
تحقق اين هدف، نيازمند ترسيم نقشه راهي است كه در آن نحوه طي مسير، منابع و امكانات لازم، تقسيم كار در سطح ملي و الزامات در اين مسير، به‌صورت شفاف و دقيق مشخص شده باشد. در تهيهِ سندِ ملي تحولِ بنيادين آموزش و پرورش، كوشش شده است تا با الهام‌گيري از اسناد بالادستي و بهره‌گيري از ارزش‌هاي بنيادين آنها و توجه به اهداف راهبردي نظام جمهوري اسلامي ايران، چشم‌انداز و اهداف تعليم و تربيت در افق 1404 هجري شمسي تبيين شود.
تحول بنيادين در نظام آموزش و پرورش مبتني بر آرمان‌هاي بلندِ نظام اسلامي بايد معطوف به چشم‌اندازي باشد كه در افقِ روشن 1404، ترسيم‌گر ايراني توسعه يافته با جايگاه اول اقتصادي، علمي و فناوري در سطح منطقه با هويتي اسلامي- انقلابي، الهام‌بخش جهان اسلام همراه با تعاملي سازنده و مؤثر در عرصه روابط بين‌المللي است.
اگرچه در سه دهه گذشته تلاش‌های وافر و قابل تقديري از طرف مسئولان و دست‌اندركاران نظام تعليم و تربيت براي بهبود و اصلاح نظام آموزشي كشور به‌عمل آمد كه خوشبختانه نتايج مثبت و مفيدي نيز برجاي گذاشته است؛
ليكن هنوز آموزش و پرورش با چالش‌هاي جدي روبه‌رو است و برونداد آن در طراز جمهوري اسلامي ايران و پاسخگوي تحولات محيطي و نيازهاي جامعه نمي‌باشد. از اين رو تأكيدات حكيمانهِ رهبر فرزانهِ انقلاب اسلامي مبني برضرورتِ تحول بنيادي در آموزش و پرورش با تكيه بر فلسفه تعليم و تربيت اسلامي– ايراني و تدوين الگوي اسلامي– ايراني براي تحول و پرهيز از الگوهاي وارداتي، كهنه و تقليدي محض، چراغ راه برون‌رفت از چالش‌هاي نظام آموزشي كشور است. خوشبختانه با درك ضرورت و اهميت اين امر و در پاسخ به نداي هوشمندانه رهبري معظم انقلاب اسلامي؛ (مدظله‌العالي)
طرح تدوين سند تحول بنيادين آموزش و پرورش در افق چشم‌انداز بيست ساله جمهوري اسلامي ايران پس از تدوين و تصويب در شورای‌عالی آموزش و پرورش در دستور كار شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت و سرانجام پس از شكل‌گيريِ حلقه‌هاي كارشناسي– پژوهشي با مشاركت صاحب‌نظران حوزوي و دانشگاهي و مديران و كارشناسان مجرب آموزش و پرورش و ساير دستگاه‌هاي ذي‌ربط، ضمن پايبندي به ديدگاه‌هاي حضرت امام خميني (ره) و نظرات مقام معظم رهبري درباره تحول بنيادين نظام آموزشي و همسو با اسناد فرا دستي، از جمله سند چشم‌انداز بيست ساله كشور، سند مذكور تدوين و به تصويب اين شورا رسيد.
دكتر حميد رضا حاجی بابايی وزيرآموزش و پرورش
دكتر محمدرضا مخبر دزفولی دبير شورای عالی انقلاب فرهنگی
فصل اول
کلیات
در اين سند، اصطلاحات به‌كار رفته به‌شرح ذيل تعريف می‌شوند:
• نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی
نهادي است اجتماعی و فرهنگی و سازمان‌يافته كه به‌عنوان مهمترين عامل انتقال، بسط و اعتلای فرهنگ در جامعه اسلامي ايران، مسئوليت آماده‌سازي دانش‌آموزان جهت تحقق مرتبه‌ای از حيات طيبه در همه ابعاد را برعهده دارد كه تحصيل آن مرتبه برای عموم افراد جامعه لازم يا شايسته باشد.
دستيابی به اين مرتبه از آمادگی برای تكوين و تعالي پيوسته هويت دانش‌آموزان با تاكيد بر وجوه مشترك انساني، اسلامي و ايراني ضمن ملاحظه ويژگی‌های فردی و غير مشترك و نيز در راستای شكل‌گيری و اعتلای مداوم جامعه صالح اسلامي، مستلزم آن است كه تربيت‌يافتگان اين نظام، شايستگی‌های لازم برای درك و اصلاح مداوم موقعيت خود و ديگران را براساس نظام معيار اسلامی كسب نمايند.
• تعلیم و تربیت
فرايندي تعالی‌جويانه، تعاملی، تدريجی، يكپارچه و مبتنی بر نظام معيار اسلامی كه به‌منظور هدايت افراد جامعه به سوی آمادگی برای تحقق آگاهانه و اختياری مراتب حيات طيبه در همة ابعاد، زمينه‌های مناسب تكوين و تعالي پيوستة هويت ايشان را در راستای شكل‌گيری و پيشرفت جامعه صالح اسلامی فراهم می‌آورد.
• ساحت‌هاي تعلیم و تربیت
ساحت‌هاي مندرج در فلسفه تعليم و تربيت در جمهوري اسلامي ايران “تعليم و تربيت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، تعليم و تربيت زيباشناختی و هنری، تعليم و تربيت اقتصادی و حرفهای، تعليم و تربيت علمی و فناورانه” می‌باشد.
• نظام معیار اسلامی
مبانی و ارزش‌های مبتنی بر دين اسلام ناب محمدی يا سازگار با آن، مشتمل برسلسله مراتبی از ارزش‌هاست كه ناظر به همه ابعاد زندگی انسان است، زيرا دين اسلام به همه عرصه‌های امور اجتماعی و فردی، دنيوی و اخروی، مادی و معنویِ زندگی بشر پرداخته است. نفی سكولاريسم، هر چند نسبت به پاره‌ای از اين عرصه‌ها، به عرصه كليات اكتفا و نسبت به بخشی ديگر، جزئيات را نيز ذكر كرده است.
• شایستگی‌هاي پایه
مجموعه‌ای تركيبی از صفات و توانمندی‌های فردی و جمعی ناظر به همه جنبه‌های هويت “عقلانی، عاطفی، ارادی و عملی” و نيز تمام مؤلفه‌های جامعه براساس نظام معيار اسلامی است، كه متربيان برای دستيابی به مراتب حيات طيبه جهت درك موقعيت خود و ديگران و عمل فردی و جمعی برای بهبود مستمر آن، بايد اين‌گونه صفات و توانمندی‌ها را كسب كنند.
• هویت
برآيند مجموعه‌اي از بينش‌ها، باورها، گرايش‌ها، اعمال و صفات آدمی است. از اين‌رو نه تنها امري ثابت و از پيش تعيين شده نيست، بلكه حاصل تلاش و توفيق شخص و تا حدودي متأثر از شرايط اجتماعي است. انسان، موجودي است كه می‌تواند با تكيه بر فطرت و استعدادهاي طبيعي خود و با استفاده از نيروي عقل و اختيار و ارادة خويش، به معرفت دست يابد. معرفت ايجاد شده مي‌تواند زمينه ميل و گرايش را در او فراهم سازد.
بينش و گرايش درونی، زمينه باور (ايمان) و تكوين اراده (تصميم معطوف به عمل) را در وی فراهم می‌آورد و با عمل و تكرار آن، به‌تدريج هويتش شكل می‌گيرد. همين امور نيز در هرگونه تحول هويت، پس از تكوين اوليه آن نقش‌آفرين است.
•معلم و مربی
“معلم و مربي” مترادف هم به‌كار رفته است و به فردي اطلاق ميشود كه رسالت خطير تربيت دانش‌آموزان را در نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي برعهده دارد.
• جامعه اسلامی
اجتماعی است كه بر روی نمودن به خدا در حالت تسليم و رضا استوار می‌شود نه بر روابط نژادی، خويشاوندی يا قبيله‌ای و يا روابط انتفاعی و ستم‌گرانه يا روابط قراردادی كه رويكرد استخدامی داشته و متكی بر منفعت‌های يک‌طرف يا دو طرف قرارداد می‌باشند.
در جامعه اسلامی كه مظهر تحقق بعد اجتماعی حيات طي به شمار می‌آيد، پيوندهای خشونت آميز ناشی از ترس و تهديد و ارعاب يا انتفاعی ناشی از سودگرايی و استثمار يا استخدام ديگران نيست بلكه ارتباط ميان اعضای جامعه به ارزش‌های انسانی و اخلاقی، معرفت، محبت و اطاعت از خدا پيروی آگاهانه و اختياری از نظام معيار دينی، معطوف است.
در چنين جامعه‌ای روابط ظالمانه و تعصبات نژادپرستانه طرد می‌شود و بر توحيد به‌عنوان اساس تكوين و گسترش روابط اجتماعی تاكيد میگردد.
• سنین لازم‌التعلیم
سن تعليم و تربيت رسمی 5 سالگی است اما سن افراد لازم‌التعليم لازم‌التربيه طبق قانون مشخص ميشود.
• حیات طیبه
وضع مطلوب زندگي بشر در همه ابعاد و مراتب، بر اساس نظام معيار اسلامی مبانی و ارزش‌های مقبول دين الهی است كه تحقق آن باعث دستيابی به غايت زندگی يعنی قرب الی الله خواهد شد. اين‌گونه زندگانی مستلزم ارتباط آگاهانه و اختياري با حقيقت هستي و تشديد رابطه با او در همه شئون فردی و اجتماعی زندگی است كه بايد بر اساس انتخاب و التزام آگاهانه و آزادانه نظام معيار مناسب با دين اسلام باشد.
بنابراين، يكی از مشخصات اصلی حيات طيبه، تكيه بر ارزش غايی زندگی ـ قرب الی الله ـ و نظام معيار متناسب با آن يعنی مبانی و ارزش‌های مقبول دين اسلام است زيرا باتوجه به لزوم پذيرش ربوبيت خداوند متعال، به عنوان يگانه رب حقيقی جهان و انسان، اين نظام معيار، جهت اساسی نحوه تحقق حيات طيبه را در همه مراتب و ابعاد زندگی با اين نظام (تقوا)، وجه تمايز اساسی حيات طيبه از زندگی غيردينی (سكولار) رايج محسوب ميشود. كه نقطه اوج و حقيقت آن در جامعه جهانی مهدوی محقق میگردد.
• چشم انداز
معرف وضع مطلوب دست يافتنی است كه با الهام از وضعيت آرمانی انعكاس يافته در رهنامه تعليم و تربيت رسمی عمومی و تحت تأثير چالش‌ها ترسيم شده است. استنادات اين چشم‌انداز، مؤيد فرايندی است كه به اين تصوير از وضع مطلوب دست يافتنی معنا می‌بخشد. بنابرنظام‌نامه تدوين سند جامع تحول و نوسازی نظام آموزشی (مصوب جلسه 64 مورخ 1/4/89 شورای تخصصی تحول و نوسازی نظام آموزشی كشور، چشم‌انداز، اين‌گونه تعريف می‌شود:
چشم‌انداز نظام آموزشی، اعلاميه جهت‌گيری نظام آموزشی و بيان‌گر هويت و آرمان آن است كه تصويری از مقاصد آينده نظام آموزشی كشور در افق 1404 را ترسيم ميكند. اين چشم‌انداز براساس اسناد بالادستی: قانون اساسی، سياست‌های كلی نظام، سند چشم انداز بيست ساله و فلسفه تعليم و تربيت در جمهوری اسلامی ايران، در افق 1404 ترسيم ميشود.
• نظام دوری
نظام دوری عبارت است از همراهی معلم با دانش‌آموزان در چند پايه تحصيلی؛
فصل دوم
بیانیه ارزش‌ها
گزاره‌های ارزشی مندرج در بيانيه ارزش‌ها، بايدها و نبايدهايی اساسی است كه لازم است تمام اجزا و مؤلفه‌های نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی هماهنگ با آنها بوده و همه سياست‌گذاران و كارگزاران نظام، ملتزم و پايبند به آنها باشند. اين ارزش‌ها براساس آموزه‌هاي قرآن كريم و سنت پيامبر اكرم (ص) و حضرات اهل بيت (عليهم‌السلام)، قانون اساسی جمهوری اسلامی ايران، رهنمودهای رهبر كبير انقلاب اسلامی حضرت امام خمينی (ره) و مقام معظم رهبری و سند چشم‌انداز بيست ساله و نقشه جامع علمی كشور و سياست‌های كلی تحول نظام آموزشی تهيه و تدوين شده است و با مبانی نظری سند تحول بنيادين آموزش و پرورش “شامل فلسفه تعليم و تربيت، فلسفه تعليم و تربيت رسمی عمومی و رهنامه نظام تعليم و تربيت رسمي عمومی در جمهوری اسلامی ايران” سازگار و مستند به مضامين مندرج در آنها ميباشد.
گزاره‌های ارزشی نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی عبارتند از:
آموزه‌های قرآن كريم، نقش معنوي، اسوهای، هدايتی و تربيتی پيامبر اكرم (ص) و حضرت فاطمه زهرا (سلام الله عليها) و ائمه معصومين (عليهم‌السلام) به‌ويژه امام زمان (عج) و ولايت‌مداری در تمام ساحت‌ها براي تحقق جامعه عدل جهانی (جامعه مهدوی)؛
تبصره: اقليت‌های مذهبی مصرح در قانون اساسی براساس قوانين موضوعه اقدام خواهند كرد.
- آموزه‌های بنيادين مهدويت و انتظار كه رمز هويت اسلام ناب و عامل حيات و بقاء آن در عصر غيبت است. به‌عنوان مهمترين رسالت منتظران در عصر غيبت می‌باشد.
- ميراث نظری و عملی حضرت امام خمينی (ره)، تعميق علاقه و پيوند با انقلاب اسلامی، قانون اساسی و ولايت فقيه؛
- فرآيند تعليم و تربيت در تمام ساحت‌های تعليم و تربيت شامل تعليم و تربيت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، تعليم و تربيت اجتماعی و سياسی، تعليم و تربيت زيستی و بدنی، تعليم و تربيت زيباشناختی و هنری، تعليم و تربيت اقتصادی و حرفهای، تعليم و تربيت علمی و فناورانه منطبق بر نظام معيار اسلامی مبانی و ارزش‌های برگرفته از قرآن كريم، سنت حضرات معصومين (عليهم‌السلام) و عقل كه تعليم و تربيت اعتقادی، عبادی و اخلاقی در آن محوريت دارد.
- زمينه‌سازی كسب شايستگي‌های پايه باتأكيد بر خصوصيات مشترك اسلامی– ايرانی و انقلابی، در راستای تكوين و تعالي پيوسته هويت دانش‌آموزان در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی؛
- هويتِ شناخت‌مدار و واقع‌نمايی و معنای گسترده، جامع و منسجم معرفت (وحيانی، عقلانی، نقلی و تجربی)؛
- نقش معلم (مربی) به عنوان هدايت كننده و اسوهای امين و بصير در فرآيند تعليم و تربيت و مؤثرترين عنصر در تحقق مأموريت‌هاي نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی؛
- بصيرت و تعالی در زمينه‌های گوناگون عبادی– اخلاقی، اعتقادی، سياسی اجتماعی و فرهنگی؛
- كرامت ذاتی و اكتسابی انسان و كسب فضايل اخلاقی از جمله: ايمان، تقوا، تولی و تبری، عمل صالح، خودباوری، روحيه مجاهدت، ظلم ستيزی، علم، حكمت، عفت، شجاعت، عدالت، صداقت، ايثار و فداكاری؛
- سلامت جسمانی، نشاط و تقويت اراده؛
- تكوين و تعالی جنبه‌های انسانی هويت دانش‌آموزان براي تقويت روابط حق‌محور، عدالت‌گستر و مهرورزانه با همه انسان‌ها در سراسر جهان؛
- منزلت علم نافع، هدايت‌گر و توانمندساز و مقام و جايگاه عالم و معلم؛
- پرورش، ارتقاء و تعميق انواع و مراتب عقلانيت در همه ساحت‌های تعليم و تربيت؛
- ارتقاء جايگاه و نقش تربيتی خانواده و مشاركت اثربخش آن با نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی؛
- نقش تربيتی اماكن مذهبی، نهادهای مردمی، اجتماعی و رسانه‌ها؛
- عدالت تربيتی در ابعاد كمی، همگانی و الزامی و عدالت كيفی با رعايت تفاوت‌های فردی، جنسيتی، فرهنگی و جغرافيايی؛
- جايگاه و نقش تعليم و تربيتی نهاد رسانه و فناوری‌های ارتباطی و بهره‌گيری هوشمندانه از آن و مواجهه فعال و آگاهانه جهت پيشگيری و كنترل آثار و پيامدهای نامطلوب آن؛
- توجه توأمان به منافع و مصالح فردی و اجتماعی در چارچوب منافع و مصالح ملی؛
- صيانت از وحدت ملي و انسجام اجتماعي با محوريت هويت مشترك اسلامی- ايرانی؛
- وطن‌دوستی و افتخار به ارزش‌های اصيل و ماندگار اسلامی- ايرانی و اهتمام به برپايی جامعه مهدوی؛
- تقويت گرايش به زبان و ادبيات فارسی به‌عنوان زبان مشترك؛
- استمرار فرهنگ اسلامی- ايرانی از طريق ارزيابی آگاهانه آن و تعامل نقادانه با ساير فرهنگ‌ها بر اساس نظام معيار اسلامی؛
- مسئوليت‌پذيری همه جانبه، مشاركت اجتماعی و داشتن روحيه جمعی و مهارت مورد نياز جامعه؛
- روحيه كارآفرينی، كسب شايستگي‌های عام حرفهای و مهارتی و هنری زمينه‌سازِ كار مولّد؛
- ارج نهادن به دستاوردهای علمی و تجربه‌های بشری در چارچوب نظام معيار اسلامی و بسترسازی برای دستيابی به مرجعيت علمی جهان؛
- نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی به‌عنوان عامل اثرگذار اجتماعی و مولد نيروی انسانی و سرمايه فرهنگی و معنوی برای رشد و تعالی همه جانبه و پايدار و اعتلای فرهنگ عمومی مبتنی بر نظام معيار اسلامی؛
- مدرسه به‌عنوان كانون تعليم و تربيت رسمي عمومی و محل كسب تجربه‌های تربيتی؛
- تقويت شأن حاكميتی نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی در ابعاد سياست‌گذاری، برنامه‌ريزی، پشتيبانی و نظارت و ارزيابی ضمن مشاركت‌پذيری و كاهش تصدي‌گری غيرضروری در بعد اجرا با رعايت اصل عدالت؛
- آينده‌پژوهی و پايش تحولات مؤثر بر تعليم و تربيت رسمی عمومی به‌منظور ايفای نقش فعال در مواجهه با چالش‌های پيشرو در عرصه‌های مختلف؛
- جامعيت، يك‌پارچه‌گی و توجه متوازن به ساحت‌های تعليم و تربيت؛
فصل سوم
بیانیه مأموریت
وزارت آموزش و پرورش مهمترين نهاد تعليم و تربيت رسمی عمومی، متولی فرآيند تعليم و تربيت در همه ساحت‌های تعليم و تربيت، قوام‌بخش فرهنگ عمومی و تعالي‌بخش جامعه اسلامی براساس نظام معيار اسلامی، با مشاركت خانواده، نهادها و سازمان‌های دولتی و غيردولتی است.
اين نهاد، مأموريت دارد با تأكيد بر شايستگي‌های پايه، زمينه دستيابی دانش‌آموزان در سنين لازم‌التعليم طی 12 پايه (چهار دوره تحصيلی سه ساله) تحصيلی به مراتبی از حيات طيبه در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و جهانی را به‌صورت نظام‌مند، همگانی، عادلانه و الزامی در ساختاری كارآمد و اثربخش فراهم سازد. انجام اين مهم، نقش زيرساختی در نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی خواهد داشت
فصل چهارم
چشم‌انداز
نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی در افق 1404، با اتكاء به قدرت لايزال الهی، مبتنی برنظام معيار اسلامی، فرهنگ و تمدن اسلامی- ايرانی و قوام‌بخشِ آنها و زمينه‌ساز جامعه جهانی عدل مهدوی و برخوردار از توانمندي‌های تربيتيِ ممتاز، در طراز جمهوری اسلامی ايران در سطح منطقه، الهام‌بخش و دارای تعامل سازنده و مؤثر با نظام‌های تعليم و تربيتی در سطح جهان، توانمند در زمينه‌سازی برای شكوفايی فطرت و استعدادها و شكل‌گيری هويتِ يكپارچه اسلامی، انقلابی- ايرانی دانش‌آموزان با توجه به هويت اختصاصی آنان؛ كارآمد، اثربخش، يادگيرنده، عدالت‌محور و مشاركت‌جو، برخوردار از مربيان و مديران مؤمنِ آراسته به فضائل اخلاق اسلامی، عامل به عملِ صالح، تعالی‌جو و تحول‌آفرين، انقلابی، آينده‌نگر، عاقل، متعهد، امين، بصير، حق شناس؛
مدرسه در افق چشم انداز 1404:
بر پايه اين چشم‌انداز، مدرسه، جلوه‌ای است از تحقق مراتب حيات طيبه، كانون عرضه خدمات و فرصت‌های تعليم و تربيتی، زمينه‌ساز درك و اصلاح موقعيت، توسط دانش‌آموزان و تكوين و تعالی پيوستهِ هويت آنان براساس نظام معيار اسلامی، در چارچوب فلسفه و رهنامه نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ايران كه دارای ويژگي‌های زير است:
- تجلي‌بخش فرهنگ غنی اسلامی، انقلابی در روابط و مناسبات با خالق، جهان خلقت، خود و ديگران “به‌ويژه تكليف‌گرايی، مسئوليت‌پذيری، كرامت نفس، امانت‌داری، خودباوری، كارآمدی، كارآفرينی، پرهيز از اسراف و وابستگی به دنيا، همدلی، احترام، اعتماد، وقت‌شناس، نظم، جديت، ايثارگری، قانون‌گرايی، نقادی و نوآوری، استكبارستيزی، دفاع از محرومان و مستضعفان و ارزش‌های انقلاب اسلامی”؛
- نقطه اتكاء دولت و ملت در رشد، تعالی و پيشرفت كشور و كانون تربيت محله؛
- برخوردار از قدرت تصميم‌گيری و برنامه‌ريزی در حوزه‌های عملياتی در چارچوب سياست‌های محلی، منطقه‌ای و ملی؛
- نقش‌آفرين در انتخاب آگاهانه، عقلانی، مسئولانه و اختياری فرآيند زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی دانش‌آموزان براساس نظام معيار اسلامی؛
- دارای ظرفيت پذيرشِ تفاوت‌های فردی، كشف و هدايت استعدادهای متنوعِ فطری و پاسخگويی به نيازها، علائق و رغبت دانش‌آموزان در راستای مصالح و چارچوب نظام معيار اسلامی؛
- يادگيرنده، كمال‌جو، خواستار تعاليِ مستمر فرصت‌هايِ تربيتی، تسهيل‌كننده هدايت، يادگيری و تدارك‌بيننده خودجوشِ ظرفيت‌های جديد در خدمت تعليم و تربيت؛
- خود ارزياب، مسئول و پاسخگو نسبت به نظارت و ارزيابی بيرونی؛
- تأمين كننده نيازهای فردی و اجتماعی و محيط اخلاقی، علمی، امن، سالم، با نشاط، مهرورز و برخوردار از هويت جمعی؛
- برخوردار از مربيان دارای فضائل اخلاقی و شايستگي‌های حرفهای با هويت يكپارچهِ توحيدی بر اساس نظام معيار اسلامی؛
- مبتنی بررويكرد مديريتی نقدپذير و مشاركت‌جو؛
- متكی بر اركان تعليم و تربيت و بهره‌مند از ظرفيت عوامل سهيم و مؤثر و مبتنی بر مشاركت ذي‌نفعان با تأكيد بر مربيان، دانش‌آموزان و خانواده؛
- برخوردار از بهره فن‌آوری آموزشي در سطح معيار؛ باتوجه به طيف منابع و رسانه‌های يادگيری “شبكه ملی اطلاعات و ارتباطات”؛
- دارای ظرفيت تصميم‌سازی برای نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی؛
- دارای تعامل اثربخش با مساجد و ديگر نهادها، مراكز مذهبی و كانون‌های محلی، نظير فرهنگ‌سرا، كتابخانه‌های عمومی و برخوردار از ارتباط مستمر و مؤثر با عالمان دينی، صاحب‌نظران و متخصصان؛
- دارای پيوند موثر با موضوعات و مسائل جامعه در مقياس محلی، منطقه‌ای و ملی با حضور فعال در حيات اجتماعی؛
فصل پنجم
هدف‌هاي کلان
- تربيت انسانی موحد، مؤمن و معتقد به معاد و آشنا و متعهد به مسئوليت‌ها و وظايف در برابر خدا، خود، ديگران و طبيعت، حقيقت‌جو و عاقل، عدالت‌خواه و صلح‌جو، ظلم‌ستيز، جهادگر، شجاع و ايثارگر و وطن‌دوست، مهرورز، جمع‌گرا و جهاني‌انديش، ولايت‌مدار و منتظر و تلاش‌گر در جهت تحقق حكومت عدل جهانی، با اراده و اميدوار، خودباور و دارای عزت نفس، امانت‌دار، دانا و توانا، پاكدامن و با حيا، انتخاب‌گر و آزادمنش، متخلق به اخلاق اسلامی خلاق و كارآفرين و مقتصد و ماهر، سالم و بانشاط، قانون‌مدار و نظم‌پذير و آماده ورود به زندگي شايسته فردي، خانوادگي و اجتماعي بر اساس نظام معيار اسلامی؛
- ارتقاء نقش نظام تعليم و تربيتِ رسمي عمومي و خانواده در رشد و تعالي كشور، بسط و اعتلاي فرهنگ عمومي و زمينه‌سازي براي اقتدار و مرجعيت علمی و تكوين تمدن اسلامي- ايراني در راستاي تحقق جامعه جهانيِ عدل مهدوي با تأكيد بر تعميق معرفت و بصيرت ديني و سياسي، التزام به ارزش‌هاي اخلاقي، وفاداري به نظام جمهوري اسلامي ايران، اعتقاد و التزام عملی به اصل ولايت مطلقه فقيه و مردم‌سالاري ديني، تحكيم وحدت ملي، تقويت روحيه علمي، رعايت حقوق و مسئوليت‌هاي اجتماعي، ارتقاء آداب و آئين زندگي متعالي، بهداشتي و زيست محيطي؛
- گسترش و تأمين همه جانبه عدالت آموزشي و تربيتي؛
- برقراري نظام اثربخش و كارآمد مديريت و مديريت منابع انساني براساس نظام معيار اسلامی؛
- افزايش مشاركت و اثربخشی همگاني به‌ويژه خانواده در تعالی نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي؛
- به‌سازي و تحول در نظام برنامه‌ريزی آموزشی و درسی، مالی و اداری و زيرساخت‌هاي كالبدي؛
- ارتقاء اثربخشي و افزايش كارايي در نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي؛
- كسب موقعيت نخست تربيتي در منطقه و جهان اسلام و ارتقاء فزاينده جايگاه تعليم و تربيتي ايران در سطح جهاني؛
فصل ششم
راهبردهاي کلان
1- استقرار نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي براساس مباني نظري و فلسفه تعليم و تربيت اسلامي “تمام هدف‌هاي كلان”؛
2- نهادينه كردن نگاه يكپارچه به فرآيند تعليم و تربيت با رويكرد تعالی‌بخشی در كليه مؤلفه‌هاي نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي) هدف‌هاي كلان (1، 2، 4، 5، 6)؛
3- ابتناء فرايند طراحي، تدوين و اجراي اسناد تحولي زير نظام‌ها “شامل برنامه درسي، تربيت معلم و تأمين منابع انساني، راهبري و مديريت، تأمين و تخصيص منابع مالي، تأمين فضا، تجهيزات و فناوري- پژوهش و ارزشيابي” و برنامه‌هاي كوتاه‌مدت و ميان‌مدت برمباني نظري و فلسفه تعليم و تربيت اسلامي و مفاد سند تحول بنيادين آموزش و پرورش) هدف‌هاي كلان (1، 4، 3، 2، 6، 5)؛
4- توسعه و نهادينه كردن عدالت آموزشی و تربيتي در مناطق مختلف كشور و تقويت آموزش و پرورش مناطق مرزی با تأكيد بر توانمندسازی معلمان و دانش‌آموزان اين مناطق با تمركز بر كيفيت فرصت‌های تربيتی هماهنگ با نظام معيار اسلامی “هدف كلان 3 ،4 و 5”
5- تقويت و نهادينه‌سازي مشاركت اثربخش و مسئوليت‌پذيری مردم، خانواده و نهادهای اقتصادی، مديريت شهری و روستايي و بنيادهای عام‌المنفعه در نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي “هدف‌هاي كلان 5،2 ،3 و7”
6- گسترش و تعميق فرهنگ پژوهش و ارزشيابي، خلاقيت و نوآوري، نظريه‌پردازي و مستندسازي تجربيات علمی- تربيتي بومي در نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي “هدف‌هاي كلان 2 ،1،4 و 8”
7 – بهره‌مندي هوشمندانه از فناوري‌هاي نوين در نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي مبتني بر نظام معيار اسلامي “هدف‌هاي كلان 3،2،1 و 7”
8- تعامل اثربخش و فعال نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي با ساير نهادها و دستگاه‌هاي مرتبط به‌ويژه نهاد خانواده و رسانه با تأكيد بر كاهش مرزهاي تعليم و تربيت رسمي و غير رسمي (هدف‌هاي كلان 7 ،4 ،1 و 2)
9 – استقرار نظام مديريت اثربخش، كارآمد، مسئوليت‌پذير و پاسخگو و بسترسازي براي استقرار نظام كارآمد منابع و مصارف در نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي (هدف‌هاي كلان 2،6 ،4 و 7)
10- ارتقاء جايگاه نظام تعليم و تربيت كشور به‌عنوان مهمترين نهاد تربيت نيروی انسانی و مولد سرمايه اجتماعی و اعمال سياست‌های مصوب و هدايت و نظارت بر آن، از پيش دبستانی تا دانشگاه به‌عنوان امر حاكميتی با توسعه مشاركت همگانی (هدف كلان 2 ،4 و 5)
11- ارتقاء معرفت و بصيرت دينی، انقلابی و سياسی برای رشد و تعالی معنوی و اخلاقی معلمان و دانش‌آموزان و مشاركت برای ارتقاء معنوی خانواده (هدف‌هاي كلان 5،4،2 ،1)
– بازنگري و بازسازي ساختارها و رويه‌ها در نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي (هدف‌هاي كلان 1 ،2 ،3 ،5 ،6 و 7)
13- توسعه مستمر شايستگی‌ها و توانمندی‌های اعتقادی، تربيتی، علمی و حرفهای فرهنگيان (هدف‌های كلان 7 ،6 ،5 و 4)
14- توسعه ظرفيت‌ها و توانمندهای آموزشی و پرورشي برای حضور فعال و سازنده در صحنه‌های بين‌المللی و منطقه‌ای در راستای تحقق اهداف و مأموريت‌های مندرج در قانون اساسی و سند چشم‌انداز و سياست‌های كلی مقام معظم رهبری و برنامه‌های پنج ساله (هدف‌های 7 ،8 و 2)
15 – ارتقاء جايگاه علم و علم‌آموزي به‌عنوان عاملي مؤثر در دستيابي به حيات طيبه با تأكيد بر حيثيت كاشفيت و مطلوبيت علم (هدف‌هاي كلان 7،2،1 و 8)
فصل هفتم
هدف‌هاي عملیاتي و راهکارها
هدف‌هاي عملياتي و راهكارهاي ذيل آنها، لزوماً از تناظر يک به يک با هدف‌هاي كلان برخوردار نيستند. از اين‌رو، برخي هدف‌هاي عملياتي و نيز راهكارهاي ذيلِ يک هدف كلان، ممكن است با هدف‌هاي كلانِ ديگري نيز مرتبط باشند. باتوجه به اين‌گونه ارتباط‌ها، هر راهكار، براي هدفي كه ذيل آن آمده است، جنبه اصلي و براي برخي هدف‌هاي ديگر، جنبهِ مكمل دارند. به‌هنگام عملياتي كردن احكام اين سند، لازم است در تدوين برنامه‌هاي ميان‌مدت و كوتا‌مدتِ اين‌گونه پيوستگي‌ها مورد توجه قرار گيرد.
– پرورشِ تربیت یافتگاني که:
* دين اسلام را حق دانسته و آن‌را به‌عنوان نظام معيار مي‌شناسند و به آن باور دارند و آگاهانه، آزادانه، شجاعانه و فداكارانه براي تكوين و تعالي اخلاقي خود و دستيابي به مرتبه‌اي از حيات طيبه و استقرار حكومت عدل جهاني مهدوي از آن تبعيت مي‌نمايند و به‌رعايت احكام و مناسک دين و موازين اخلاقي مقيد هستند.
* از دانش‌هاي پايه و عمومي سازگار با نظام معيار اسلامي، همچنين از توان تفكر، درك و كشف پديده‌ها و رويدادها به‌عنوان آيات الهي و تجلي فاعليت خداوند در خلقت و نيز دانش، بينش و مهارت‌ها و روحية مواجهة علمي و خلاق با مسائل فردي و خانوادگي و اجتماعي برخوردارند.
* با درك مفاهيم اجتماعي و سياسي و “احترام به قانون” و انديشه‌ورزي در آنها، شايستگي رويارويي مسئولانه و خردمندانه با تحولات اجتماعي و سياسي را كسب مي‌كنند و با رعايت وحدت و تفاهم ملي، در دفاع از عزت و اقتدار ملي، مي‌كوشند و با روحيه مسئوليت‌پذيري و تعالي‌خواهي و برخوردار از مهارت‌هاي ارتباطي، در حيات خانوادگی و اجتماعي “در سطوح محلي تا جهاني” با رعايت اصول برگرفته از نظام معيار اسلامي، مشاركت مؤثر دارند.
* با درك مفاهيم اقتصادي در چارچوب نظام معيار اسلامي از طريق كار و تلاش و روحية انقلابي و جهادي، كارآفريني، قناعت و انضباط مالي، مصرف بهينه و دوري از اسراف و تبذير و با رعايت وجدان، عدالت و انصاف در روابط با ديگران در فعاليت‌هاي اقتصادي در مقياس خانوادگي، ملي و جهاني مشاركت مي‌نمايند.
* داراي حداقل يک مهارتِ مفيد براي تأمين معاش حلال باشند به‌گونه‌اي‌كه در صورت جدايي از نظام تعليم و تربيت رسمی در هر مرحله، توانايي تأمين زندگي خود و اداره خانواده را داشته باشند.
* با درك مفاهيم بهداشت فردي و اجتماعي و مسائل زيست بوم طبيعي و شهري به منزلة امانات الهي، شايستگي حفظ و ارتقاء سلامت فردي و بهداشت محيطي را كسب مي‌كنند و با ورزش و تفريحات سالم فردي و گروهي، به نيازهاي جسمي و رواني خود و جامعه براساس اصول برگرفته از نظام معيار اسلامي، پاسخ مي‌دهند.
* با قدرشناسي و درك زيباشناسانه آفرينش الهي و مصنوعات هنرمندانهِ بشري، درك مفاهيم فرهنگي و ميان فرهنگي و بهره‌گيري از قدرت تخيل، توانمندي‌هاي لازم در خلق آثار فرهنگي و هنري را به‌دست مي‌آورند و براي حفظ و تعالي ميراث فرهنگي، تمدني و هنري در سطح ملي و جهاني براساس نظام معيار اسلامي مي‌كوشند “هدف‌های كلان 1، 4 ،5 ،2 و 8”
راهکار 1-1- طراحي، تدوين و اجراي برنامه درسي ملي
براساس اسناد تحول راهبردي و بازتوليد برنامه‌هاي درسي موجود با تأكيد بر:
- 1. متناسب‌سازی حجم و محتوای كتب درسي و ساعات و روزهاي آموزشي با توانمندی‌ها و ويژگی‌های دانش‌آموزان؛
- حاكميت رويكرد فرهنگی- تربيتی در توليد محتوا و تقويت شايستگی‌های پايه دانش‌آموزان؛
- بهره‌مندی فزون‌تر از روش‌های فعال، خلاق و تعالی‌بخش؛
- بهره‌گيری از تجهيزات و فناوری‌های نوين آموزشی و تربيتی در راستاي اهداف؛
- توجه بيشتر به تفاوت‌های فردی به‌ويژه هويت جنسيتی دانش‌آموزان و تفاوت‌های شهری و روستايی؛
راهکار 1-2- تدوين برنامه‌های عملياتی لازم در راستای ترويج، تقويت مستمر و تحكيم فضائل اخلاقي در محيط‌هاي تربيتي با استفاده از تمام ظرفيت‌های آموزشی و تربيتی با تأكيد بر اولويت كرامت و عزت نفس، حياء و عفت، صداقت، مسئوليت‌پذيري و نظم در تمام دوره‌های تحصيلي؛
راهکار 1-3- توسعه فرهنگ اقامه نماز و اهتمام به برپايی نماز جماعت در مدرسه و تقويت انس با قرآن در دانش‌آموزان و توسعه فرهنگ و سواد قرآني با اصلاح برنامه‌ها و توانمندسازي معلمان در راستاي تقويت مهارتِ روخواني و روان‌خواني در دوره ابتدايي، آشنايي با مفاهيم كليدي قرآن در دوره متوسطهِ اول و آموزش معارف قرآني در متوسطهِ دوم براساس منشور توسعه فرهنگ قرآنی؛
راهکار 1-4- ايجاد سازوكارهای ترويج و نهادينه‌سازي، امربه معروف و نهي از فرهنگ ولايت‌مداری تولي و تبرّي منكر، روحيه جهادی و انتظار “زمينه‌سازي براي استقرار دولت عدل مهدوي (عج)” با تأكيد بر بهره‌گيری از ظرفيتِ حوزه‌های علميه و نقش الگويی معلمان و اصلاح روش‌ها؛
راهکار 1-5- ارائه آموزش زبان خارجي در چارچوب بخش انتخابي “نيمه تجويزي” برنامه درسي، با رعايت اصل تثبيت و تقويت هويت اسلامي- ايراني؛
راهکار 1-6- گسترش و تنوع دادن به حرف و مهارت‌هاي مورد نياز جامعه و تعليم متناسب و برنامه‌ريزي شده آن در همة دوره‌هاي تحصيلي و براي همه دانش‌آموزان؛
راهکار 1-7- ايجاد سازوكار برای تقويت انسجام اجتماعی و وحدت ملی و احياء هويت افتخارآميز اسلامی- ايرانی در دانش‌آموزان و معلمان با تأكيد بر آموزش و اجرای سرود ملی و به اهتراز در آوردن پرچم جمهوری اسلامی ايران در تمام مدارس؛
– تعمیق تربیت و آداب اسلامي، تقویت اعتقاد و التزام به ارزش‌هاي انقلاب اسلامي (1 ،2، 8)؛
راهکار 1-2- بازنگری و اصلاح برنامه‌هاي درسي مبتني بر رويكرد فرهنگي- تربيتي و تقويت و توسعه جنبه‌هاي تربيتي و اخلاقي آنها به‌منظور فراهم آوردن زمينه تربيت‌پذيری دانش‌آموزان بر اساس فرهنگ اسلامی- ايرانی؛
راهکار2-2- تعميق تقوای الهی و مهارت خويشتن‌داری، انتخاب‌گری درست و تعالی بخش مستمر دانش‌آموزان با استفاده از فرصت ايام الله، برگزاري مراسم آگاهي‌بخش و نشاط انگيز در اعياد و وفيات، حضور فعال و مشاركت دانش‌آموزان در محافل، مجالس و اماكن مذهبي و تقويت انس با دعا و توسل؛
راهکار 2-3- تقويت شايستگی‌های اعتقادی، اخلاقي و حرفهاي مديران و معلمان و تحكيم نقش الگويي آنان و فراهم آوردن سازوكارهای اجرايی برای مشاركت فعال و مؤثر ايشان در برنامه‌های تربيتی و فعاليت‌های پرورشی مدارس و واگذاري مسئوليت كلان تربيتي مدرسه به مديران مدارس؛
راهکار 2-4- تقويت ايمان، بصيرت ديني و باور به ارزش‌هاي انقلاب اسلامي و توانمندسازي مربيان و دانش‌آموزان براي وفاداري و حمايت آگاهانه از اين ارزش‌ها و مواجهه هوشمندانه با توطئه‌هاي دشمنان با استفاده از ظرفيت برنامه‌های آموزشی و تربيتی آموزش و پرورش و مشاركت خانواده و ساير نهادها و دستگاه‌ها به‌ويژه حوزه‌های علميه و حضور فعال و سازمان يافته دانش‌آموزان و مدارس در برنامه‌های سياسی و اجتماعی و انقلابی؛
راهکار 2-5- ايجاد سازوكارهاي لازم براي تقويت آداب و سبک زندگي اسلامي– ايراني، در تمام ساحت‌هاي تعليم و تربيت به‌عنوان رويكرد حاكم در فرايند طراحي، تدوين و اجراي برنامه‌هاي درسي و آموزشي؛
راهکار 2-6- طبقه‌بندي و متناسب‌سازي مقولات و موضوعات تربيتي و اخلاقي با مراحل رشد و ويژگي‌هاي دانش‌آموزان و اهداف و نيازهاي نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي و جامعه؛
راهکار 2-7- استانداردسازي و تدوين شاخص‌هاي كيفي براي ارزيابي فعاليت‌هاي فرهنگي و تربيتي مدارس؛
راهکار 2-8- استفاده از ظرفيت برنامه‌هاي درسي، منابع آموزشي، شبكه ملي اطلاعات و ارتباطات، كتابخانه، فرصت اردوها و فعاليت‌هاي برون مدرسه به‌ويژه مساجد و كانون‌هاي مذهبي براي تقويت معرفت و باور به معارف الهي به‌ويژه اعتقاد به توحيد و معاد و ولايت و انتظار با رويكرد قرآني، روايي و عقلاني در دانش‌آموزان؛
3- ترویج و تعمیق فرهنگ حیا، عفاف و حجاب متناسب با قابلیت‌ها و ظرفیت‌هاي نظام تعلیم و تربیت رسمي عمومي (1 و 2)؛
راهکار3-1- بازنگري و بازتوليد برنامه‌ها و محتواي آموزشي و روش‌هاي تربيتي براي دروني‌سازي و تعميق و ترويج فرهنگ حيا، عفاف و حجاب؛
راهکار3-2- اتخاذ تدابير مناسب جهت جذب، تربيت و به‌كارگيري نيروي انساني شايسته و متعهد و عامل به رعايت حيا، عفاف و پوشش مناسب در كلية مراكز اداري و آموزشي؛
راهکار3-3- جلب مشاركت سازنده و اثربخش خانواده‌ها در حفظ، تعميق و اشاعه حيا، عفاف، و پوشش دانش‌آموزان؛
راهکار 3-4- ايجاد سازوكارهاي لازم براي هماهنگي رسانه‌ها و توليدكنندگان كتب و مواد آموزشي، لوازم‌التحرير و تجهيزات آموزشي و تربيتي در جهت ترويج فرهنگ حيا، عفاف و حجاب مناسب در دانش‌آموزان؛
راهکار3-5- طراحي و ارائه الگوي لباس و پوشش مناسب، متنوع، زيبا و آراسته مبتني بر فرهنگ اسلامي– ايراني براي مربيان و دانش‌آموزان پسر و دختر در راستاي تقويت هويت اسلامي– ايراني؛
راهکار 3-6- برنامه‌ريزي به‌منظور اقناع فكري دانش‌آموزان براي پذيرش قلبي و دروني حيا، عفاف، حجاب و عمل به آن با تبيين ديدگاه اسلام؛
راهکار 3-7- ارائه خدمات مشاوره‌ای– تربيتی در كليه سطوح تحصيلی برای افزايش سلامت جسمی و روحی دانش‌آموزان؛
4- تقویت بنیان خانواده و کمک به افزایش سطح توانایي‌ها و مهارت‌هاي خانواده در ایفاي نقش تربیتي متناسب با اقتضائات جامعه اسلامی (2و5)؛
راهکار 4-1- آموزش و ارتقاء مديريت خانواده در استفادة مناسب از ابزار رسانه در محيط خانواده همسو با اهداف نظام تعليم و تربيت رسمي عمومی؛
راهکار4-2- تدوين اصول راهنما و پودمان‌هاي آموزشي براي تبيين نقش مدرسه، رسانه‌ها و خانواده در تأمين پيش نيازهاي ورود کودك به مدرسه و ايجاد سازوكارهاي لازم براي هماهنگي و همسويي آنها با هم و با اهداف نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي؛
راهکار4-3- تدوين برنامه جامع مشاركت خانواده و نهادهاي تربيتي و آموزشي براي تقويت فرهنگ تربيتي خانواده‌ها و تحقق شايستگي‌هاي پايه دانش‌آموزان؛
راهکار4-4- افزايش ميزان مشاركت خانواده‌ها در فعاليت‌های آموزشی و تربيتی مدرسه، برگزاری دوره‌های آموزشی اثربخش، ارائه خدمات مشاوره‌ای به خانواده‌های آسيب‌پذير و آسيب‌زا برای همسوسازی اهداف و روش‌های تربيتی خانواده و مدرسه؛
راهکار4-5- اضافه نمودن درس مديريت و سلوك مناسب خانواده به جدول برنامه درسی دوره متوسطه در تمام رشته‌ها و برای تمام دانش‌آموزان؛
راهکار4-6- تهيه و تدوين محتواي آموزشي براي دانش‌آموزان، جهت آشنايي با ويژگي‌ها، نيازها و وظايف خانواده در چارچوب ارزش‌ها و معيارهاي اسلامي؛
– تأمین و بسط عدالت در برخورداري از فرصت‌هاي تعلیم و تربیت با کیفیت مناسب باتوجه به تفاوت‌ها و ویژگي‌هاي دختران و پسران و مناطق مختلف کشور (5 ،3و7)؛
راهکار 5-1- تعميم دورة پيش دبستاني به‌ويژه در مناطق محروم و نيازمند حتي‌الامكان با مشاركت بخش غيردولتي با تأكيد بر آموزش‌هاي قرآني و تربيت بدني و اجتماعي؛
راهکار5-2- برنامه‌ريزي و تمهيد مقدمات براي پوشش كامل دوره آموزش عمومي و برخوردار از كيفيت مناسب در تمام مناطق كشور؛
راهکار5-3- توانمندسازي دانش‌آموزان ساكن در مناطق محروم، روستاها، حاشيه شهرها، عشاير كوچ‌نشين و همچنين مناطق دوزبانه با نيازهاي ويژه، با تأكيد بر ايجاد فرصت‌هاي آموزشي متنوع و با كيفيت؛
راهکار 5-4- اولويت‌بخشي به تأمين و تخصيص منابع، تربيت نيروي انساني كارآمد، تدوين برنامه براي رشد، توانمندسازي و مهارت‌آموزي، ادامه تحصيل و حمايت مادي و معنوي دانش‌آموزان مناطق محروم و مرزي؛
راهکار5-5- اختصاص حداقل 10 درصد و حداكثر 20 درصد از برنامه‌هاي آموزشي به معرفي حرفه‌ها، هنرها، جغرافيا و آئين و رسوم و شرايط اقليمي و جغرافيايي استان‌ها به‌ويژه مناطق روستايي و عشايري با رعايت استانداردهاي ارتقاء كيفيت و تقويت هويت اسلامي– ايراني دانش‌آموزان در چارچوب ايجاد كارآمدي و تقويت هويت ملي؛
راهکار 5-6- طراحي و تدوين برنامة آموزشي متناسب با نيازها و نقش‌هاي دختران و پسران؛
راهکار 5-7- طراحي و تدوين برنامه تعليم و تربيت انعطاف‌پذير، متناسب با ويژگي‌هاي شخصيتي و محيطي استعدادهاي گوناگون دانش‌آموزان به‌منظور شكوفايی استعدادهاي خاص و افزايش كارآمدي و مفيد بودن آنها؛
راهکار 5-8- سامان‌دهي و به‌كارگيري بهينه و اثربخش منابع انساني و توزيع عادلانة آن در سراسر كشور؛
6- تنوع بخشي به محیط‌هاي یادگیري در فرایند تعلیم و تربیت رسمي عمومي (1، 3 و 8)؛
راهکار6-1- ايجاد، توسعه و غني‌سازي واحد اطلاعات و منابع آموزش و پرورش در سطح مدرسه، از قبيل كتابخانه، آزمايشگاه و كارگاه، شبكه ملي اطلاعات و ارتباطات؛
راهکار6-2- تقويت و توسعه تعاملات نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي با جامعه و ساير دستگاه‌ها و نهادها از طريق گسترش ساختار تلفيقي و مسئله‌محور در ضمن طراحي و اجراي برنامه‌هاي درسي؛
راهکار 6-3- ايجاد موزه و نمايشگاه علم و فناوري در هر يک از شهرستان‌ها تا پايان برنامه ششم توسعه كشور، به‌منظور فراهم آوردن زمينة مشاهده و تجربه فزون‌تر دانش‌آموزان و عيني‌تر كردن محتواي آموزشي كتب درسي؛
راهکار6-4- سامان‌دهي و مديريت بر فعاليت‌های مؤسسات و آموزشگاه‌هاي آزاد وابسته به وزارت آموزش و پرورش، بازنگري و بازتوليد محتوای برنامه‌های آموزشی آنها همسو با اهداف و برنامه‌های تحولي آموزش و پرورش و نظارت و ارزيابی مستمر بر عملكرد آنها و هماهنگي و همكاري با دستگاه‌هاي ذي‌ربط براي ايجاد همسويي ساير آموزشگاه‌هاي آزاد با اهداف برنامه‌هاي نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي؛
راهکار6-5- تنظيم و اجراي برنامة جامع كارآفرينی و مهارت‌آموزی براي تمام دوره‌هاي تحصيلي به‌ويژه دانش‌آموزان دوره متوسطه تا پايان برنامه پنجم توسعه در برنامه درسي و آموزشي؛
راهکار6-6- ايجاد شبكه‌اي از محيط‌هاي يادگيري مانند پژوهش‌سراها، اردوگاه‌ها، خانه‌هاي فرهنگ، كتابخانه‌هاي عمومي، نمايشگاه‌ها و موزه‌هاي تخصصي علوم و فناوري، مراكز كارآفريني، ورزشگاه‌ها و ساير مراكز مشابه و برقراري تعامل اثربخش مدارس با اين محيط‌ها، با رعايت اصل غني‌سازي محيط مدرسه با همكاري ساير دستگاه‌ها؛
– افزایش نقش مدرسه به‌عنوان یکي از کانون‌هاي پیشرفت محلي، به‌ویژه در ابعاد فرهنگي- اجتماعي (5 ،1 ،2و7)؛
راهکار7-1– فراهم آوردن زمينه‌هاي لازم براي نقش‌آفريني مدرسه به‌عنوان كانون كسب تجربيات تربيتي محله و جلوه‌اي از جامعه اسلامي و حيات طيبه با تفويض اختيار و مسئوليت به آن و استانداردسازي تمام مؤلفه‌ها و عوامل درون مدرسه‌اي؛
راهکار7-2- نهادينه‌سازي و تقويت همكاري مدرسه با مراكز فرهنگي و علمي محله به‌ويژه مسجد و كانون‌هاي مذهبي و حوزه‌هاي علميه و مشاركت فعال مديران، معلمان و دانش‌آموزان در برنامه‌هاي مرتبط محله و نيز حضور نظام‌مند و اثربخش روحانيون توانمند و مبلغان مذهبي باتجربه در مدرسه؛
راهکار 7-3- برقراري ارتباط سازمان‌يافتهِ مراكز علمي- پژوهشي با نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي در سطح ملي و منطقه‌اي و بهره‌مندي از پشتيباني علمي و تخصصي حوزه‌هاي علميه و مؤسسات آموزش عالي و مراكز آموزش فني‌وحرفه‌اي به‌ويژه دانشكده‌هاي علوم قرآني، علوم تربيتي و روانشناسي در مدارس؛
– افزایش مشارکت نظام تعلیم و تربیت رسمي عمومي و مدرسه و معلمان و دانش‌آموزان در رشد و تعالي کشور در عرصه‌هاي دیني، فرهنگي، اجتماعي در سطح محلي و ملي به‌عنوان نهاد مولد سرمایه انساني، فرهنگي، اجتماعي و معنوي (5،2و7)؛
راهکار 8-1- اصلاح، ارتقاء و تغيير نگرش به آموزش و پرورش به‌عنوان سازمان فراگير و نيروي اثرگذار اجتماعي در خدمت اهداف رشد و تعالي كشور به‌ويژه اهداف فرهنگي و اجتماعي؛
راهکار8-2- ايجاد سازوكارهاي لازم براي تقويت جايگاه و منزلت فرهنگي و اجتماعي معلمان؛
راهکار8-3- بسترسازي براي حضور فعال دانش‌آموزان در تشكل‌هاي رسمي و قانوني مرتبط با اتكاء به ظرفيت‌هاي درون و برون آموزش و پرورش از قبيل: بسيج دانش‌آموزي، كانون‌هاي علمي و فرهنگي و انجمن اسلامي دانش‌آموزان؛
راهکار8-4- فراهم آوردن سازوكارهاي قانوني براي حضور فعال و موثر مسئولين نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی در نهادهاي سياست‌گذار و تصميم‌ساز فرادستي به‌عنوان يكي از اركان تعالي و پيشرفت همه جانبه و پايدار كشور؛
راهکار 8-5- تبيين دستاوردهاي علمي و فني تمدن اسلامي- ايراني در برنامه‌هاي درسي و آموزشي و تقويت باور و روحيه مسئوليت‌پذيري دانش‌آموزان براي تحقق تمدن نوین اسلامي در راستاي دستيابي به جامعه عدل مهدوي (عج)؛
راهکار8-6- تقويت شايستگی‌های حرفهای و اعتقادی مديران و معلمان و فراهم آوردن سازوكارهای اجرايی برای مشاركت فعال و مؤثر ايشان در برنامه‌های تربيتی و فعالیت‌های پرورشی مدارس؛
راهکار8-7- تأكيد بر معلم‌محوري در رابطة معلم و دانش‌آموز در عرصه تعليم و تربيت و جلوگيري از اجراي هر سياست و برنامة نظري و عملي كه اين محوريت را مخدوش نمايد.
راهکار8-8- مشاركت فعال آموزش و پرورش در مواجهه با نيازهاي فوري و عمومي جامعه از قبيل شيوع بيماری‌های فراگير، زلزله، رفع بي‌سوادی، حاكميت قوانين و مقررات، حفظ و پاكيزگی محيط زيست، خدمت به محرومين، حركت‌هاي خيرخواهانه مردمي و انقلابي از طريق برگزاري دوره‌ها، اردوهاي آموزشي و توجيهي براي آماده‌سازي مربيان و دانش‌آموزان؛
راهکار 8-9- تعامل اثربخش با مراكز فرهنگی و اجتماعی و استفاده از ظرفيت رسانه‌ها به‌ويژه رسانه ملی برای تبيين جايگاه نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی در توليد سرمايه اجتماعی و فرهنگی و جلوگيری از كوچک انگاری نقش آن در سرنوشت آينده كشور از منظر معارف اسلامی؛
– جلب مشارکت ارکان سهیم و مؤثر و بخش عمومي و غیردولتي در تعلیم و تربیت رسمي عمومي (5 ،2و7)؛
راهکار9-1- ايجاد تسهيلات قانوني و سازوكارهاي تشويقي و انگيزشي لازم اعم از مادي و معنوي، براي بسط فرهنگ نيكوكاري و تعاون، مشاركت‌پذيري و مشاركت‌جويي در جامعه و در بين دانش‌آموزان با الهام از آموزه‌هاي ديني با تأكيد بر استفاده مناسب از ظرفيت كتاب‌هاي درسي، مجلات و رسانه‌هاي آموزشي و برگزاري اردوهاي جهادي؛
راهکار9-2- ايجاد سازوكارهاي مناسب براي حفظ و ارتقاء مستمر سطح مشاركت واقفين و خيرين مدرسه‌ساز از قبيل نام‌گذاري مدارس به‌نام ايشان، مشاركت آنان در مديريت مدارس خيرساز، مشاركت دولت در تأمين هزينه‌هاي اين مدارس؛
راهکار9-3- توسعه مشاركت بخش‌هاي دولتي و غيردولتي در انجام امور مربوط به توليد، چاپ و توزيع مواد و منابع آموزشي در چارچوب سياست‌هاي آموزش و پرورش با تأكيد بر سياست توليد بسته‌های آموزشی و سياست چندتأليفی در كتاب‌های درسی؛
راهکار9-4- تقويت و گسترش مدارس غيردولتي با اصلاح و بازنگري قوانين و مقررات موجود؛
– ارتقاء منزلت اجتماعي و جایگاه حرفهاي منابع انساني با تأکید بر نقش الگویي و جایگاه معلم (4و2)؛
راهکار10-1- برنامه‌ريزي و به‌كارگيري امكانات و فرصت‌هاي اجتماعي براي اعتلاي فرهنگ عمومي در تكريم و پاسداشت مقام معلم با تأكيد بر استفاده از ظرفيت رسانه ملي؛
راهکار10-2- استقرار نظام سنجش صلاحيت‌هاي عمومي، تخصصي و حرفهاي، تعيين ملاك‌هاي ارزيابي و ارتقاء مرتبه “نظام رتبه‌بندي” علمي و تربيتي معلمان و تقويت انگيزه ارتقاء شغلي در آنان براساس نظام معيار اسلامي؛
راهکار 10-3- اصلاح قوانين و مقررات موجود استخدامي، مالي و اداري متناسب با حرفه‌های تخصصي، با مشاركت دستگاه‌هاي ذي‌ربط؛
راهکار 10-4- طراحي و استقرار نظام خاص بازنشستگي فرهنگيان براي بهره‌مندي فزون‌تر از تجارب مفيد آنان؛
1- بازمهندسي سیاست‌ها و بازتنظیم اصول حاکم بر برنامه درسي تربیت معلم با تأکید بر کارورزي و انطباق سطح شایستگي‌هاي حرفهاي معلمان در سطح ملي و جهاني با مقتضیات الگوي برنامه درسي در نظام تعلیم و تربیت و طراحي سیاست‌هاي مناسب براي ارتقاء شیوه‌هاي جذب، تربیت و نگهداشت معلمان در آموزش و پرورش (7،4،2،1و 8)؛
راهکار11-1- استقرار نظام ملي تربيت معلم و راه‌اندازي دانشگاه ويژه فرهنگيان با رويكرد آموزش تخصصي و حرفهاي تربيت‌محور توسط وزارت آموزش و پرورش با همكاري دستگاه‌هاي ذي‌ربط؛
راهکار11-2- طراحي و ارتقاء نظام تربيت حرفهاي معلمان در آموزش و پرورش با تأكيد بر حفظ تعامل مستمر دانشجو معلمان با مدارس و نهادهاي علمي و پژوهشي در طي اين دوره و فراهم آوردن امكان كسب تجربيات واقعي از كلاس درس و محيط‌هاي آموزشي؛
راهکار11-3- ايجاد سازوكارهاي لازم براي جذب و نگهداشت استعدادهاي برتر و برخوردار از صلاحيت‌هاي ديني، اخلاقي، انقلابي و شخصيتي به رشته‌هاي تربيت معلم با تأكيد بر تقويت انگيزه‌هاي معنوي و مادي معلمان از قبيل برقراري حقوق و دستمزد در دوران تحصيل، ارتقاء سطح آموزشي و تجهيزاتي مراكز ذي‌ربط، ايجاد نظام بازآموزي مستمر علمي و تسهيل در ادامه تحصيل با توجه به رتبه‌بندي معلمان؛
راهکار11-4- ايجاد نظام ارزيابي صلاحيت معلمان شامل شايستگي‌هاي اخلاقي، اعتقادي، انقلابي، حرفهاي و تخصصي و ارزشيابي متناسب با مبانی و اهداف سند تحول راهبردی؛
راهکار11-5- ايجاد انعطاف در برنامه‌های درسی تربيت معلم متناسب با تحولات علمی و نيازهای نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی با تأكيد بر رويكرد تلفيقی و به‌روزرسانی توانمندی‌های تربيتی و تخصصی معلمان؛
راهکار 11-6- استقرار سازوكارهاي ارتقاء توانمندي‌هاي معلمان براي مشاركت مؤثر آنان در برنامه‌ريزي درسي در سطح مدرسه، به‌ويژه سازوكارهايي كه به تقويت هويت حرفهاي آنان ميانجامد.
راهکار11-7- توسعه زمينه پژوهش‌گری و افزايش توانمندي‌هاي حرفهاي به‌شكل فردي و گروهي، ميان معلمان و تبادل تجارب و دستاوردها در سطح محلي و ملي و ايجاد فرصت‌هاي بازآموزي مستمر علمي و تحقيقاتي و مطالعاتي و برگزاري جشنواره‌هاي الگوي تدريس برتر و اختصاص اعتبارات خاص براي فعاليت‌هاي پژوهشي معلمان؛
راهکار 11-8- برنامه‌ريزي براي كارآموزي و كارورزي دانشجو معلمان در كنار تربيت معلم و بررسي نظريات جديد تعليم و تربيت؛
راهکار11-9- رصد كردن تحولات نظام آموزش و پرورش و تربيت معلم و تحولات علمي در حوزه علوم تربيتي در سطح منطقه، جهان اسلام و بين‌الملل و بومي‌سازي تجربيات و يافته‌هاي مفيد آنها و بهره‌مندي آگاهانه از آنها در چارچوب نظام معيار اسلامي؛
راهکار11-10- جلب مشاركت دانشگاه‌هاي برتر و حوزه‌هاي علميه در امر تربيت تخصصي- حرفهاي و ديني معلمان، كارشناسان و مديران با همكاري دانشگاه فرهنگيان؛
راهکار11-11– مشاركت فعال در تعاملات بين‌المللي، با اولويت جهان اسلام و انعكاس نظريات و تجربيات موفق داخلي در محافل و مراكز علمي جهاني؛
راهکار11-12- بهينه‌سازی سياست‌ها و برنامه‌های نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي برای افزايش كارآيی و اثربخشی مدارس خارج از كشور با تأكيد بر بازنگری جداول آموزشی و محتوای كتب درسی، به‌كارگيری نيروهای متعهد، توانمند و مجرب و متناسب‌سازی فضای فيزيكی اين مدارس؛
12- برقراري الگوي جبران خدمات و تأمین رفاه نیروي انساني درخور منزلت فرهنگیان باتوجه به لزوم تمام وقت شدن آنان (4 ،3و7)
راهکار 12-1- بهينه‌سازي نظام پرداخت‌ها، مبتني بر شايستگي‌ها و براساس رويكرد رقابتي؛
راهکار 12-2- فراهم آوردن تسهيلات و امتيازات مناسب براي جذب و نگهداشت نيروهاي كارآمد در دوره ابتدايي و تقويت نگاه تخصصي زيربنايي به اين دوره تحصيلي؛
راهکار 12-3- ايجاد سازوكارهاي قانوني براي افزايش انگيزه معلمان و مربيان با سامان‌دهي مناسب خدمات و امكانات رفاهي و رفع مشكلات مادي و معيشتي آنان؛
13- افزایش نقش شوراهاي آموزش و پرورش استان، مناطق و مدارس در تقویت فعالیت‌هاي تربیتي استان و منطقه و مدرسه در چارچوب سیاست‌ها و برنامه‌هاي ملي (5 ،2 ،4و7)؛
راهکار13-1- اصلاح قوانين و مقررات موجود در راستاي تقويت نقش شوراهاي آموزش و پرورش استان‌ها و مناطق و مدارس متناسب با مقتضيات تربيتي؛
راهکار13-2- افزايش كارآمدي شوراهاي درون مدرسه “مانند شوراي معلمان و شوراي دانش‌آموزان” با تفويض برخي از اختيارات اداره و مدرسه به آنان و فراهم آوردن زمينه مشاركت بيشتر ايشان در فرايند تعليم و تربيت مدرسه؛
– ایجاد و متناسب‌سازي فضاهاي تربیتي با ویژگي‌ها و نیازهاي دانش‌آموزان و اقتضائات فرهنگ اسلامي- ایراني و شرایط اقلیمي، فرهنگي و جغرافیایي (6 ،7و3)؛
راهکار14-1- طراحي و ساخت فضاهاي تربيتي متناسب با اقتضائات برنامه‌ي درسي، استانداردهاي تربيتي، تحولات جمعيتي، اصول شهرسازي و معماري و شرايط اقليمي با تأكيد بر استفاده از فناوري‌هاي نوين ساخت و تجهيزات آموزشي و رعايت الگوي معماري اسلامي- ايراني و توجه ويژه به نقش محوري نمازخانه در طراحي و معماري اسلامي؛
راهکار14-2- متناسب‌سازی فضاهای فيزيكي، آموزشی و تربيتی با نيازهای ويژه و تفاوت‌های جنسيتی دانش‌آموزان با تأكيد بر فراهم آوردن الزامات نهادينه‌سازی فرهنگ ايماني و عفاف و حجاب و رعایت احکام محرمیت در محیط؛
راهکار14-3- اهتمام به طراحی، ساخت و تجهيز مناسب نمازخانه، كتابخانه، آزمايشگاه، فضای سبز و فضای ورزشی در تمام مدارس به‌عنوان محيط تعليم و تربيت؛
5- اصلاح محتوا، ارتقاء جایگاه، افزایش کیفیت و کارآمدي علوم انساني در نظام تعلیم و تربیت رسمي عمومي مبتني برمباني دیني در چارچوب نظام معیار اسلامي (1و2)؛
راهکار 15-1 تدوين منابع علوم انسانی مبتنی بر جهان بينی اسلامی و با هدف توأمان هدايت، تعالی و مديريت فرد و جامعه؛
راهکار 15-2 تدوين برنامه به‌منظور فرهنگ‌سازی در جهت تبيين و تقويت منزلت علوم انسانی و پرهيز از غلبه رويكرد تجربی و فنی در دوره‌های آموزش رسمی و عمومی؛
راهکار 15-3 شناسايی استعدادهای برتر و هدايت آنها به ادامه تحصيل در رشته‌های علوم انسانی و زمينه‌سازی برای تقويت و تعميق فعاليت‌های علمی پژوهشی آنها در دوره‌های آموزش عالی؛
راهکار 15-4 جذب و تربيت معلمان مستعد، آگاه و متعهد برای تدريس در درس‌های علوم انسانی دانش‌افزايی مستمر معلمان در حين خدمت و ارتقاء شأن و منزلت فرهنگی و اجتماعی آنها؛
راهکار 15-5 اصلاح و بازتدوين متون و مواد آموزشی دروس علوم انسانی در سطوح مختلف براساس آموزه‌ها و معارف دينی و با مشاركت حوزه‌های علميه؛
راهکار 15-6 گسترش و تقويت مدارس و مجموعه‌های آموزشی– تربيتی خاص علوم انسانی در سراسر كشور؛
6 – تنوع‌بخشي در ارائه خدمات آموزشي و فرصت‌هاي تربیتي متناسب با مصالح جامعه، نیازها و علایق دانش‌آموزان در راستاي شکوفایي استعدادهاي آنها (3 ،2و7)؛
راهکار 16-1- ايجاد تنوع در فرصت‌هاي تربيتي در مراكز آموزشي و تربيتي براي پاسخگويي به نيازهاي دانش‌آموزان؛
راهکار 16-2- رعايت اقتضائات هويت جنسيتي “پسران و دختران” و ويژگي‌هاي دوران بلوغ دانش‌آموزان در برنامه‌هاي درسي و روش‌ها و برنامه‌هاي تربيتي، ضمن توجه به هويت مشترك آنان؛
راهکار16-3- توجه كافي به شرايط روحي دانش‌آموزان در سنين بلوغ و ارائه مشاوره و آموزش‌هاي ديني و اخلاقي متناسب با آنها؛
17- ارتقاء کیفیت فرایند تعلیم و تربیت با تکیه بر استفاده هوشمندانه از فناوري‌هاي نوین (3،2،1و7)؛
راهکار 17-1- توسعة ضريب نفوذ شبكه ملي اطلاعات و ارتباطات “اينترانت” در مدارس با اولويت پركردن شكاف ديجيتالي بين مناطق آموزشی و ايجاد سازوكار مناسب برای بهره‌برداری بهينه و هوشمندانه توسط مربيان و دانش‌آموزان در چارچوب نظام معيار اسلامي؛
راهکار17-2- توليد و به‌كارگيری محتوای الكترونيكی متناسب با نياز دانش‌آموزان و مدارس با مشاركت بخش دولتی و غيردولتی و الكترونيكی كردن محتوای كتاب‌های درسی براساس برنامه درسی ملی “با تأكيد براستفاده از ظرفيت چندرسانه‌ای” تا پايان برنامه پنجم توسعه كشور؛
راهکار17-3- اصلاح و به‌روزآوري روش‌هاي تعليم و تربيت با تأكيد بر روش‌هاي فعال، گروهي، خلاق با توجه به نقش الگويي معلمان؛
راهکار17-4- گسترش بهره‌برداری از ظرفيت آموزش‌های غيرحضوری و مجازی در برنامه‌هاي آموزشي و تربيتي ويژه معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌های ايرانی در خارج از كشور براساس نظام معيار اسلامی و با رعايت اصول تربيتي از طريق شبكه ملي اطلاعات و ارتباطات؛
18- تغییر و نوآوري در نظام تعلیم و تربیت رسمي عمومي با رویکرد تعالی بخش، پویا و بالنده (7 ،1و2)؛
راهکار18-1– مناسب‌سازي فرهنگ سازماني براساس معيارهاي اخلاق اسلامي با تأكيد بر تقويت روحيه اخوت و تعاون، خلاقيت و آموزش مستمر؛
راهکار18-2- تأمين تسهيلات و امكانات و ايجاد سازوكارهاي كارا و اثربخش در آموزش‌هاي ضمن خدمت معلمان و تقويت انگيزه و مهارت حرفهاي براي يادگيري مداوم؛
راهکار18-3- ايجاد شبكه پژوهشي فعال و فراگير در درون ساختار نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي با استفاده از فناوري‌هاي نوين و در قالب شبكه ملي اطلاعات و ارتباطات؛
راهکار18-4- استفادة بهينه از دانش و تجربه نخبگان و پيشكسوتان آموزش و پرورش؛
راهکار18-5- استقرار نظام خلاقيت و نوآوري در آموزش و پرورش در راستاي تربيت جامع و بالندگي معنوي و اخلاقي و حمايت مادي و معنوي از مديران، مربيان و دانش‌آموزان خلاق و نوآور و كارآفرين؛
19- استقرار نظام ارزش‌یابي و تضمین کیفیت در تعلیم و تربیت رسمي عمومي (7 ،2و4)؛
راهکار19-1- ايجاد سازوكارهاي قانوني و ساختار مناسب، براي سنجش و ارزشيابي عملكرد نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي؛
راهکار19-2- طراحي و اجراي نظام ارزشيابي براساس استانداردهاي ملي براي گذر از دوره‌هاي تحصيلي و رويكرد ارزشيابي فرايندمحور در ارتقاء در پايه‌هاي تحصيلي دوره ابتدايي و رويكرد تلفيقي “فرآيندمحور و نتيجه‌محور” در ساير پايه‌هاي تحصيلي؛
راهکار19-3- ايجاد نظام رتبه‌بندي مدارس و مؤسسات آموزش و پرورش به‌منظور شفاف‌سازيِ عملكرد و ارتقاء كيفيت و تقويت انگيزه‌هاي رقابت منطقی و علمی بين آنان؛
راهکار19-4- ارتقاء جايگاه ايران در ارزيابي‌هاي كيفيت جهاني در چارچوب معيارهاي اسلامي و معرفي الگوي تعليم و تربيت اسلامي به جهان؛
20- تأمین، تخصیص و تنوع‌بخشي به منابع مالي، مدیریت مصارف متناسب با نیازهاي کمي و کیفي نظام تعلیم و تربیت رسمي عمومي (6 ،7و3)؛
راهکار20-1– مديريت بهينة منابع و مصارف و شفاف‌سازي عملكرد مالي نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي؛
راهکار20-2- شفاف‌سازي و برنامه‌ريزي براي افزايش سهم اعتبارات آموزش و پرورش از توليد ناخالص داخلي به‌ميزان مناسب؛
راهکار20-3- اولويت‌بخشي به آموزش ابتدايي در تأمين و تخصيص منابع؛
راهکار20-4- افزايش سهم هزينه‌هاي غيرپرسنلي در بودجه جاري آموزش و پرورش به ميزان مناسب به‌منظور ارتقاء آموزش و تربيت؛
راهکار20-5- طراحي سازوكارهاي تنوع‌بخشي به منابع مالي دولتي و غيردولتي از قبيل موقوفات و امور خيريه؛
راهکار20-6- بهينه‌سازي بهره‌برداري از منابع مادي و فيزيكي و تبديل به احسن كردن آنها و طراحي استانداردهاي مصرف و تعبيه سازوكارهاي پيشگيري از اسراف و تبذير؛
راهکار20-7- تقويت مشاركت عمومي در آموزش و پرورش با حفظِ كاركردهاي سياست‌گذاري و نظارتيِ نظام از طريق تسهيل تأسيس مدارس غيردولتي و حمايت از فعاليت‌هاي آموزشي آنان؛
21. بازنگري و باز مهندسي ساختارها و رویه‌ها و روش‌ها (7 ،1و2)؛
راهکار 21-1- اصلاح و بازنگري ساختار دوره‌هاي آموزشي براساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی؛
راهکار21-2- استقرار نظام مكان‌يابي مدارس براساس سامانه آمايش سرزمين و تحولات جمعيتی “ناظر به 50 سال آينده”؛
راهکار 21-3- طراحی و استقرار نظام جامع هدايت تحصيلی و استعداديابی به‌منظور هدايت دانش‌آموزان به‌سوی رشته‌ها و حِرف و مهارت‌هاي مورد نياز حال و آينده كشور متناسب با استعدادها، علاقه‌مندی و توانايی‌های آنان؛
راهکار21-4- استقرار نظام راهنمايي و مشاوره تربيتی مبتني بر مباني اسلامي و افزايش نقش معلمان در اين زمينه و به‌كارگيري مشاوران متخصص براي ايفاي وظايف تخصصي در تمام پايه‌های تحصيلی؛
راهکار 21-5- سامان‌دهی ساعات كار مربيان برای حضور تمام وقت در مدارس شامل ساعات تدريس و ساعات اختصاص يافته به ساير فعاليت‌های تربيتی مرتبط در مدرسه باتوجه به ضرورت جبران خدمت مناسب ايشان؛
راهکار21-6- تحول در ساختار و مديريت زمان آموزش در مدارس و تعيين و متناسب‌سازي ساعات و روزهاي آموزشی در طول هفته؛
راهکار21-7- اولويت‌بخشی به رويكرد مديريت مجتمع‌های آموزشی و تربيتی به‌منظور اعمال مديريت يكپارچه تربيتی در طول مدت تحصيل دانش‌آموزان و ايجاد فرصت بيشتر برای ارتقاء فعاليت‌های آموزشی و تربيتی؛
راهکار21-8- استقرار و استفاده از نظام “دوري” در سازمان‌دهي معلمان در سه پايه اول ابتدايي؛
راهکار21-9- حاكميت برنامه‌محوري به‌جاي كتاب‌محوري و توليد بسته آموزشي در برنامه‌هاي درسي با رعايت اصل معلم‌محوري؛
راهکار21-10- بازطراحي و سامان‌دهي تقويم سال تحصيلي با رعايت انعطاف و توجه به شرايط اقليمي و با تاكيد بربهينه‌سازي تعطيلات؛
2. ارتقاء و بهبود مستمر کیفیت نظام کارشناسي، مدیریت و راهبري آموزشي و تربیتي در نظام تعلیم و تربیت رسمي عمومي (7 ،2و4)؛
راهکار22-1- نهادينه كردن برنامه‌محوري در سطوح مختلف مديريت نظام تعليم و تربيتِ رسمي عمومي؛
راهکار 22-2- ايجاد سازوكارهاي لازم براي تربيت و نگهداشت مديران و راهبران آموزشي و تربيتي و تلاش براي افزايش ثبات مديريت در مجموعه نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي؛
راهکار22-3- طراحي و اجراي الگوي بالندگي شغلي- حرفهاي براي منابع انساني؛
راهکار22-4- انجام مطالعات راهبردی آينده‌نگر در آموزش و پرورش و اجرای آن با هماهنگي دستگاه‌هاي ذي‌ربط در آموزش و پرورش؛
راهکار22-5- اصلاح ساختار اجرايي و كاهش تعداد واحدهاي اداري، متناسب با مديريت كارآمد و اثربخش؛
راهکار22-6- گزينش مديران در سطوح مختلف بر اساس شايسته‌سالاري و پيش‌گامي آنان در ارزش‌هاي الهي و انساني و معيارهاي علمي، كارآمدي و باور به اهداف نظام تعليم و تربيت رسمي؛
3 . توسعه ظرفیت پژوهش و نوآوري، نظریه‌پردازي و مستندسازي تجربیات تربیتي بومي (8 ،2و7)؛
راهکار23-1- استفاده بهينه از ظرفيت‌هاي موجود براي گسترش فرهنگ تفكر و پژوهش در بين مديران، مربيان و تأمين پژوهشگر موردنياز نظام تعليم وتربيت رسمی عمومی و حمايت از پژوهشگران فعال و مجرب؛
راهکار23-2- تدوين نظام جامع حمايت از پژوهشگران حوزه آموزش و پرورش و هدايت موضوعات و اهداف پژوهشي در راستاي تحقق اهداف تعليم و تربيت رسمي؛
راهکار23-3- حمايت‌هاي مادي و معنوي از طرح‌هاي موفق و نوآوري‌هاي تربيتي بومي، مستندسازي و انتشار يافته‌هاي پژوهشي در داخل و خارج از كشور و ايجاد بانک اطلاعاتي فعال و كارآمد؛
راهکار23-4- حمايت‌هاي مادي و معنوي از كرسي‌هاي نظريه‌پردازي در علوم تربيتي و روش‌هاي تعليم و تربيت و فراهم آوردن زمينه كاربست يافته‌هاي جديد و نوآوري در مدارس و نظام تعليم و تربيت رسمي عمومي با همكاري حوزه‌هاي علميه، دانشگاه‌ها و مراكز علمي و پژوهشي؛
فصل هشتم
چارچوب نهادي و نظام اجرایي تحول بنیادین آموزش و پرورش؛ برای تحقق اهداف و برنامه‌های سند ملی آموزش و پرورش در افق چشم‌انداز، سياست‌گذاری، برنامه‌ريزی و نظارت بر فرايند تحول بنيادين در دو سطح به‌شرح زير صورت می‌پذيرد:
بخش اول: سیاست‌گذاري، نظارت و ارزیابي در سطح کلان؛
سياست‌گذاری و تصميم‌گيری كلان و نيز ارزيابی و نظارت راهبردی فرايند تحول بنيادين نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی برپايه اين سند بر عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌باشد.
بخش دوم: برنامه‌ریزي و نظام اجرایي:
الف) شورای عالی آموزش و پرورش با استفاده از همة ظرفيت وزارت آموزش و پرورش و ساير نهادها و امكانات كشور، مسئوليت بررسی، تصويب و ابلاغ سياست‌های اجرايی، طراحی سازوكار تحقق اهداف، اصلاح ساختارها و فرايندهای مربوط، به‌روزآوری و ترميم، هماهنگی و انسجام درسياست‌ها، برنامه‌ها و نظارت برحسن اجرای برنامه‌های تحول راهبردی را برعهده دارد و گزارش پيشرفت اجرای سند و چگونگی عملكرد وزارت آموزش و پرورش را به صورت سالانه به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه می‌دهد.
ب) وزارت آموزش و پرورش مسئوليت نهادينه‌سازی و اجرای سند ملی آموزش و پرورش “شامل بنيان‌های نظری و سند تحول راهبردی” و طراحی و تدوين برنامه‌های اجرايی سند تحول راهبردی را برعهده دارد و حداكثر ظرف مدت يک‌سال پس از تصويب اين سند، برنامه‌های خود “به‌ويژه برنامه‌های زير نظام‌های اصلی” را به تصويب شورای عالی آموزش و پرورش می‌رساند.
ج) وزارت آموزش و پرورش موظف است با تربيت، به‌كارگيری و سازمان‌دهی نيروهای توانمند و واجد شرايط، تأمين و بسيج امكانات و منابع، تدوين برنامه‌های اجرايی كوتاه‌مدت و ميان‌مدت در سطح ملی و استانی، اصلاح قوانين و مقررات، و جلب مشاركت و همكاری ساير دستگاه‌ها و نهادها اقدامات لازم برای تحقق مفاد سند را معمول دارد.
د) تمام دستگاه‌ها و نهادها، به‌ويژه رسانه ملی، موظفند در چارچوب اين سند، همكاری لازم با نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی را برای تحقق اهداف تحول بنيادين آموزش و پرورش معمول دارند. گزارش نحوه و ميزان همكاری دستگاه‌ها به صورت سالانه توسط وزير آموزش و پرورش به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه خواهد شد.
بخش سوم: نحوه ترمیم و به‌روزرساني سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
فرايند ترميم سند تحول بنيادين آموزش و پرورش رسمیِ عمومی جمهوری اسلامی ايران در افق چشم‌انداز در بازه‌های زمانی پنج‌ساله از تاريخ تصويب آن و مطابق با بنيان‌های نظری سند ملی “فلسفه تعليم و تربيت در جمهوری اسلامی ايران، فلسفه تعليم و تربيت رسمی عمومی در جمهوری اسلامی ايران، رهنامه نظام تعليم و تربيت رسمی عمومی در جمهوری اسلامی ايران” پس از تصويب شوراي عالي آموزش و پرورش به تصويب نهايي شوراي عالي انقلاب فرهنگي خواهد رسيد.
