موسسهی خیریهی دارالاکرام که بیش از دو دهه در زمینهی حفظ حق آموزش کودکان مستعد فاقد سرپرست موثر در سراسر ایران، فعالیتهای گستردهی حمایتی و فرهنگی انجام داده، از سال ۱۳۹۸ جایزهی سالانهی «الفبای فردا» را با همکاری کمیسیون حقوق بشر اسلامی طراحی و برنامهریزی کرده است تا به تقدیر و ترویج تلاشها و اقدامات ملی در زمینهی حفظ و رعایت حقوق کودک بپردازد.
به این منظور هر ساله به مناسبت روز جهانی کودک، طی فراخوانی از برگزیدگان نهادهای دولتی یا غیردولتی فعال در حوزهی حقوق کودک، شهروندان فعال در حوزهی فعالیتهای داوطلبانه و خیریه، فعالان رسانهای که اقدامات قابل ملاحظهای، در حوزهی حقوق کودک و متناسب با موضوع فراخوان انجام دادهاند، با اهدای جایزهی سالانهی الفبای فردا تجلیل به عمل میآورد.
موضوعات جایزه الفبای فردا تاکنون عبارتند از:
- برترین تلاشهای خبرنگاران در حوزهی حقوق کودک
- تلاشهای مربوط به تغییر موفق سبک زندگی، متناسب با شرایط بحران کرونا و با تمرکز بر حق تحصیل کودکان، به ویژه کودکان نیازمند به حمایتهای خاص
- ابتکارات و تلاشهای مربوط به رعایت و پیشبرد حقوق کودکان در فضای دیجیتال
- تلاشهای مربوط به ارتقای سلامت روان و پیوستگی آن با حق تحصیل کودکان، به ویژه کودکان نیازمند حمایتهای خاص
چهارمین جایزه سالانه الفبای فردا
چهارمین جایزه سالانه الفبای فردا به سلامت روان کودکان و نسبت آن با آموزش اختصاص یافت. هدف عمده از چنین انتخابی در نظر گرفتن وضعیت فعلی کودکان ایرانی بود که توجه ویژهای را میطلبید. توضیح اینکه در شرایط اقتصادی و اجتماعی فعلی بعضی از حقوق اساسی کودکان و از جمله حق به سلامت روان مورد غفلت جامعه و متولیان دولتی قرار گرفته است و در اولویت نیستند. با این همه، چنانکه بر همگان روشن است، آسیبهای روانی کوچک دوران کودکی میتواند آثار بزرگی بر زندگی آینده آنها داشته باشد و تلاشهای اندک در این دوران آثار مثبتی خلق میکند. موسسۀ خیریۀ دارالاکرام تلاش کرد تا در این یکسال فعالیت ترویجی در موضوع سلامت روان در جامعه را پیگیری کند و فعالیتهای خود را در این حوزه بهبود ببخشد. برگزاری کارگاههای مرتبط با سلامت روان برای مادران و کودکان دارالاکرام در تابستان اخیر یکی از این فعالیتها بود که از سوی مسئولین سامانه آموزشی دارالاکرام (محصول جدید و در حال توسعۀ دارالاکرام) دنبال شد. عنوان بعضی از این کارگاهها در ادامه ذکر میشود:
- ارتباط مادران و فرزندان – دوستانه با فرزندان
- دلایل پرخاشگری در کودکان و نوجوانان
- مهارت اجتماعی – دوستیابی – آداب معاشرت
- ارتباط مادران و فرزندان – عواقب خشم با کودکان و نوجوانان
- ارتباط مادران و فرزندان – واکنش مناسب در برابر خشم کودکان و نوجوانان
- تابآوری و ارتقاء سلامت روانی و اجتماعی زنان
- رتباط مادران و فرزندان – رازهای تشویق کودکان و نوجوانان
- ارتباط مادران و فرزندان – ویژگیهای بلوغ در نوجوانان
- مهارت تابآوری نوجوانان
برگزاری دو پیش نشست در ارتباط با سلامت روان
به منظور ترویج کارهای علمی و معرفتی انجام شده در حوزۀ سلامت روان، دارالاکرام دو پیشنشست برگزار کرد که گزارش آن در ادامه میآید:
نخستین پیش نشست چهارمین جایزه سالانه الفبای فردا همزمان با روز بهزیستی و تامین اجتماعی با حضور اندیشمندان و متفکران این حوزه در خانه اندیشمندان علوم انسانی و از سوی دارالاکرام و با همکاری کمیسیون حقوق بشر اسلامی برگزار شد. در این نشست، دکتر داریوش فرهود به مهارتهای زندگی و سلامت روان پرداخت و اشاره کردند بخشندگی و مهربانی دارد از تمام جهان رخت برمیبندد و جای خود را به خشونت میدهد. از نظر ایشان خشونت و هر چیز فراگرفته شدهی محیطی میتواند در زمان مشخصی وارد ژنتیک شود که به آن اپیژنتیک میگویند و از این جهت باید محل توجه جامعه قرار گیرد. همچنین، دکتر شیوا دولتآبادی به موضوع توانایی تنظیم هیجانها و سلامت روان کودک و نوجوان پرداخت. در پایان نیز، آقای غلامرضا عمرانی، زبانشناس، سیستانپژوه و مولف کتابهای آموزشی و پژوهشی، ضمن تایید فعالیت موسسه دارالاکرام، کار آنها را کار دل برشمرد و به موضوع «کتاب و سلامت روان» اشاره کرد.
دومین پیش نشست چهارمین جایزه سالانه الفبای فردا با عنوان «معنویت، آموزش و سلامتِ روانِ کودک» در کمیسیونِ حقوقِ بشرِ اسلامیِ ایران برگزار شد. در این نشست، دکتر محمدحسن ضیاییفر به بررسی موضوع آموزش و سلامت روان در ادبیات حقوق بشری پرداخت و آقای مصطفی ملکیان به موضوع معنویت به عنوان آخرین مرحله از مراحلی که انسانها در بهزیستی به آن نیاز دارند، اشاره کرد.
مراحل اجرایی چهارمین جایزه سالانه:
دبیرخانه چهارمین جایزه سالانه الفبای فردا متشکل از هیات اجرایی و هیات داوری است که مراحل کار آن در ذیل تشریح شده است:
شناسایی و معرفی کاندیداهای پیشنهادی توسط هیات اجرایی:
شناسایی کاندیداها در تابستان ۱۴۰۲ آغاز شد. در سایت الفبای فردا سازوکاری تعریف شد که در آن افراد بتوانند گزینههای واجد شرایط را با ارائۀ مستندات معرفی کنند. با توجه به جوانی جایزه، هیأت اجرایی به موارد ارسالی از طریق سایت اکتفا نکرد و با محوریت سلامت روان به جستوجو در مورد افراد و نهادهای فعال پرداخت. به طور دقیقتر این فعالیت از مرداد ما آغاز و طی گفتوگو با افراد مطلع و جستوجوی اینترنتی کاندیداها شناسایی شد.
هیأت اجرایی در مرحلۀ اول ۵۱ کاندیدا در سه حوزهی نهادهای حاکمیتی یا مدنی، فعال رسانهای و شهروند را شناسایی و واجد شرایط دریافت جایزه تشخیص داد. با هریک از این افراد به صورت تلفنی، حضوری یا از طریق فرم رسمی در وبسایت الفبای فردا ارتباط برقرار و از آنها خواسته شد تا فعالیتهای خود را توضیح و در صورت لزوم مستنداتی نیز برای هیات اجرایی ارسال کنند. در نهایت پس از بررسی اولیه توسط هیات اجرایی، 11 شهروند کنشگر، ۶ نهاد مدنی یا حاکمیتی و ۵ فعال رسانهای به هیات داوران معرفی شد. هر کدام از این ۲۲ کاندید ویژگیهای برجستهای داشتند که به بعضی از آنها در ادامه اشاره میشود:
- درمان اختلالات رفتاری کودک و نوجوان
- تحقیق در مورد اتیسم و ویژگیهای آن
- توزیع و آموزش کتب کودک در روستاها
- فعالیت در حوزۀ ترویج مهارت های معلمی و ترویج سیستمهای آموزشی
- بنیان گذاری اولین موسسه پیشگیری از آزار جنسی کودکان و نوجوانان در خاورمیانه
- ایجاد ارتباط بین نسلی (کودک و پدر/مادر بزرگ) و کمک به ارتقا سلامت روان کودکان
- فعالیت فعالان اجتماعی برای حذف کار کودک و حمایت از کودکان کار در مناطق جنوب شهر تهران
- ایجاد واحد اختلال یادگیری و کتابخانه برای کودکان کار
ملاکهای داوری و نحوۀ انجام آن:
همانطور که در فراخوان جایزه عنوان شده بود در نگاه اول موارد زیر به عنوان مفاهیمی مورد نظر دبیرخانه محل توجه قرار داشت:مفهوم حق به سلامت روان؛ نقش سلامت روان کودکان در تحصیل؛ نقش سلامت روان خانواده، کودکان و معلمان بر تحصیل کودکان؛ نقش ساختارهای کلان سیاسی، اجتماعی، اقتصادی بر سلامت روان کودکان و پیوستگی آن با مقوله آموزش و پرورش؛ جایگاه سلامت روان در کتب آموزشی؛ سلامت روان و نهادهای مدنی؛ سلامت روان و رسانهها؛ حمایتهای قانونی از آسیبدیدگان روانی و ارتباط آن با حق آموزش کودکان؛ چالشهای دیرپا یا نوظهور فرا روی سلامت روان کودکان و اثرگذار بر حق آموزش؛ قانونگذاری و سیاستگذاریهای ملی و بینالمللی.
در نهایت در ارزیابی نهایی هیأت داوران نکاتی مورد توجه بود که مهمترین آنها به قرار زیر است:
- نهادهای حاکمیتی و مدنی: قدمت، دوام و پیوستگی فعالیت انجام شده.
- رسانه: فعالیت ترویجی دامنهدار و عالمانه.
- شهروند: ابتکارات فردی اثرگذار.
داوری چهارمین جایزه سالانه الفبای فردا از ساعت ۱۵ هفدهم آبان ماه ۱۴۰۲ در موسسه دارالاکرام و با حضور چهار داور و سه نفر از هیات اجرایی شروع شد. در این جلسه که بیش از دو ساعت به طول انجامید، هیات اجرایی به منظور حفظ امانت و عدم ایجاد سوگیری در داوری به هر کدام از ۲۲ کاندیدا کدی اختصاص داده و بدون نام بردن از آنها ویژگیهای برجسته و نقاط قوت، مواردی که لازم است محل توجه قرار گیرند و مستندات موجود را به هیات داوران ارائه داد. در پایان جلسه و پس از معرفی کاندیداها، هیات داوران با سؤالات خود را از هیات اجرایی مطرح کردند و با گفتوگو با یکدیگر به هر نامزد نمرهای از صفر تا ۱۰ دادند. در نهایت میانگین نمرات داوران معیار ارزیابی قرار گرفت.
گفتنی است که سه نفر منتخب هیأت داوران در جشنوارهای که در روز دوشنبه ۲۹ آبان ۱۴۰۲ مصادف با روز جهانی کودک برگزار خواهد شد مورد تقدیر قرار خواهند گرفت. امید است که این جایزه به نهادهای مدنی فعال در حوزۀ حقوق کودک و از جمله مؤسسۀ دارالاکرام کمک کند تا بیش از گذشته فعالیتهای خود را بر مبنای عقلانیت سامان داده و در رفع نواقص خود کوشا باشند.
اطلاعات مربوط به برگزاری جشنواره الفبای فردا
سخنرانان : دکتر شیوا دولت آبادی، دکتر علی صاحبی، دکتر حسن عشایری
زمان: دوشنبه ۲۹ آبان ۱۴۰۲
مکان: خیابان وزرا، کوچه بیستم، پلاک ۶، طبقه دوم
