در بخش اول کارگاه با عنوان «کارگاه هویت» دانشآموزان و دانشجویان با موقعیت جغرافیایی و پیشینۀ تاریخی زادگاه خود آشنا شدند. گلچینی از مطالب ارائه شده به شرح زیر است:
رباط کریم شهری تاریخی در استان تهران است که در 35 کیلومتری جنوب غربی آن واقع شده است. وجود چندین تپه و محوطۀ باستانی در شهرستان رباطکریم نشانۀ آن است که قدمت این شهر به هزاران سال پیش می‌رسد.
معلوم نیست از چه زمانی این شهر را رباط کریم نامیدهاند، امّا کهنترین کاروانسرای (رباط) فلات ایران از زمان پیش از سلجوقیان در آنجا واقع است. در بافت قدیم شهر نیز کاروانسرایی از دورۀ قاجار، معروف به آغا کمالی (فتحعلی شاهی) وجود دارد که به آن رباط میگفتهاند و شاید از این رو در منابع دورۀ قاجار به بعد، نام رباطکریم برای این شهر ذکر شده است.
رباطکریم از دوران باستان به عنوان یک منطقۀ استراتژیک و تجاری شناخته می‌شده است. این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی خود (قرار گرفتن در مسیر جادۀ ابریشم) همواره محل عبور کاروان‌ها و تجار بوده است. در دوره قاجاریه، با انتخاب تهران به عنوان پایتخت، اهمیت رباط کریم به دلیل نزدیکی به تهران و واقع شدن بر سر راه تجاری-زیارتیِ تهران -بغداد و راه پستی تهران-قم، افزایش یافت.
کاروانیان و مسافرانی که از شهرهای همدان، ساوه و قم به پایتخت میرفتند پس از طی منازل ناامن، بیابانی و بدون آب و آبادانی به روستای سرسبز و پر آب و درخت رباطکریم- آخرین منزلگاه قبل از تهران- میرسیدند. همچنین راهی فرعی رباطکریم را به ری متصل میکرد و سیم خط تلگراف بغداد نیز از این روستا میگذشت.
بنابراین رباط کریم به سبب قرار داشتن در مسیرهای منتهی به پایتخت، تردد کاروانهای تجاری و زیارتی، داشتن کاروانسرها و دکان‌ها، تلگرافخانه و باغهای فراوان و وفور آب و آذوقۀ کافی برای مسافران به قصب‌ای آباد و بسیار معتبر تبدیل گردید. بیگمان اطلاق صفت کریم به نام رباط هم به همین دلیل بوده است.
یکی از رویدادهای مهم تاریخی این منطقه، نبرد رباط کریم در جریان جنگ جهانی اول است. در این نبرد، نیروهای مقاومت مردمی به فرماندهی حیدر لطیفیان در برابر نیروهای روس ایستادگی کردند. این نبرد در ۵ دی ۱۲۹۴ خورشیدی (۲۷ دسامبر ۱۹۱۵ میلادی) رخ داد و اگرچه نتیجه اولیه آن پیروزی روس‌ها بود، اما از انحلال کشور ایران جلوگیری شد.
رباط کریم دارای آثار تاریخی و فرهنگی متعددی است که از هزاره سوم پیش از میلاد تا اوایل دوره معاصر را شامل می‌شود. از جمله این آثار می‌توان به تپه‌ها و محوطههای باستانی از جمله تپۀ دهحسن در مشرق روستای دهحسن با قلعههای چینهای و خشتی، تپۀ یقه، تپۀ قلعۀ حصارک بالا، تپۀ گلستان و تپۀ وجهآباد اشاره کرد. از این میان کاروانسرای رباطکریم که در کنار جادۀ بغداد-همدان -ری قرار دارد حائز اهمیت است. این کاروانسرا نزدیک دشت حاصلخیز شهریار و ایالت بزرگ ری برای استراحت کاروانیان و دفاع در برابر راهزنان ساخته شده بود، این کاروانسرا دارای چهار ایوان ساده و تعدادی اتاق در چهار طرف است و در حیاط مرکزی آن آثاری از ساختمانی شبیه کوشکهای ایرانی قرار دارد که مشابه آن در هیچ کاروانسرای دیگری در ایران دیده نشده است.
در بخش دوم کارگاه با دانش آموزان به بازدید کاروانسرای حاج کمال (فتحعلی شاهی) رفتیم. سر در ورودی این بنا هشتی است و بعد از آن حیاط مربعی شکل کاروانسرا قرار دارد.
در آنجا ضمن بازدید از قسمتهای مختلف بنا کمی دربارۀ رموز معماری اسلامی گفتوگو کردیم و دانستیم که هنر هنرمند اسلامی جلوهای از حقایق الهی است و هنر معماری عرصۀ مناسبی برای بروز این خلاقیّت به شمار میرود. برای نمونه هر گنبدی نیاز به چهار پایه دارد. این پایه مربع که موجب استواری بناست حاوی نوعی دلالت رمزی است و نمودگار ثبات و استواری زمین است. میان پایۀ مربَّع شکل و نیمدایرۀ خود گنبد، یک سلسله اشکال هندسی وجود دارد. همۀ آنها مبتنی بر حالات مختلفی از هشتوجهی است که به منزلۀ اشکال انتقالیاند. استفاده از فرم هشتی در ورودی کارونسرا نمایندۀ ساحتهایی از وجودند که میان قلمرو جسمانی و قلمرو روحانی جای دارند. در واقع «هشت» رمز عبور از عالم برون به عالم درون است؛ گذر از عالم محسوس به عالم معقول.
