چگونه رعایت حقوق محیط زیست را به کودکان بیاموزیم؟
چگونگی انجام یک عمل از چرایی انجام آن مهم‌تر است. از این‌رو در زندگی خود همیشه باید دنبال چگونگی‌ها باشیم نه چرایی‌ها؛ در این نوشتار قصد داریم شما را با چگونگی آموزش محیط زیست به کودکان آشنا کنیم. دنیای کودکانه فرزندانمان آن‌قدر شیرین و پر از اتفاق‌های دوست‌داشتنی است که گاهی دلمان می‌خواهد ساعت‌ها خیره شده و از سادگی که در رفتار آن‌ها موج می‌زند، لذت ببریم.
در روزمرگی‌های زندگی، گاهی فراموش می‌کنیم که کودکان نیز به ما خیره می‌شوند و کارهایی که شاید از نظر ما عادی و روزمره به‌نظر برسد را با دقت تماشا می‌کنند تا تقلید کنند و از ما بیاموزند! به کودکانمان آموزش دهیم تا طبیعت را دوست بدارند، نه با گفتار بلکه با رفتار درست و طبیعت دوستانه نسبت به محیط زیست و زندگی خودمان؛ با خواندن این مقاله می‌آموزیم که چطور کودکانی داشته باشیم که عاشق محیط زیست باشند
محیط زیست چقدر برای کودکان اهمیت دارد؟
زندگی شهری و از آن مهم‌تر فضای مجازی موجب شده تا با کودکانی کسل، خسته، افسرده، کم‌تحرک و چاق مواجه شویم. به‌همین دلیل، ارتباط کودک با طبیعت در نشاط و تحرک بالای او مؤثر است. ما باید لذت کشف طبیعت را برای آن‌ها فراهم کنیم. حفظ زمین، منابع طبیعی و برقراری ارتباط با حیوانات و همچنین طبیعت از جمله مواردی است که در کودکی به هر فرد، آموزش داده می‌شود. این آموزش‌ها از خانه شروع و در مدرسه، جامعه و رسانه‌ها تکمیل می‌شود. آموزش محیط زیست به اصلاح باورهای کودکانمان می‌انجامد و ملکه ذهن او خواهد شد. آموزش محیط زیست به‌کودکان به‌قدری در سطح جامعه و جهان اهمیت دارد که صدها برنامه در این زمینه، مستمرا اجرا می‌شود. روش‌های مختلفی برای آموزش محیط زیست به کودکان وجود دارد که در زیر به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره شده است.
۹ روش کاربردی برای آموزش محیط زیست به کودکان
داستان خوانی برای کودک: برای فرزندتان از روی کتاب‌هایی که درباره حیوانات و تفاوت بین آن‌ها است داستان بخوانید. همه بچه‌ها کتاب داستان‌های مختلفی دارند. از این به بعد هنگام خرید، کتاب‌هایی برای کودکتان انتخاب کنید که مضمون آن محیط زیست و در ارتباط با حیوانات باشد. هر کتاب داستان و کارتون جذابی که موضوع احترام به طبیعت را در برداشته، می‌تواند از دیگر روش‌های مؤثر در این زمینه باشد.
نکته مهم: از کتاب داستان‌هایی همچون: روباه حیله‌گر، شنگول و منگول و… به‌هیچ‌وجه استفاده نکنید؛ چون روی نگرش و دیدگاه کودک به‌شدت تأثیر منفی گذاشته و باعث دوری و تنفر او از حیوانات می‌شود.
- با حیوانات مهربان‌تر شویم تا کودکانمان یاد بگیرند: همه ما شخصیت‌های کارتونی دوران کودکی‌مان را به‌یاد داریم، چون با آن‌ها بزرگ‌شده‌ایم. می‌شود با اختراع بازی‌های مختلف از کودک بخواهید که با مقواهای بازیافتی یکی از شخصیت‌های کارتونی دوست‌داشتنی خود را درست کند و در نهایت به‌طور غیرمستقیم با فواید بازیافت و تأثیر آن بر محیط‌زیست تعامل برقرار کند. در روشی دیگر شما با تهیه کارت عضویت برای کودکتان و سپس با غذارسانی به حیوانات شهری می‌توانید تأثیر به‌سزایی در مسئولیت‌پذیری آنان داشته باشید.
- حمایت از حیوانات و تربیت کودکان: مهربانی نیز مثل سایر ویژگی‌های انسان با تمرین کردن تقویت می‌شود، کودکان با مشاهده رفتار پدر و مادرشان سعی می‌کنند که تقلید کنند، بعد از آن در بازی‌های کودکانه خود، آن را اجرا و تمرین می‌کنند. پس بهتر است که نسبت به این اتفاق، هوشمندانه‌تر عمل کنیم. به‌کودکتان آموزش دهید که با حیوانات اطرافش مهربانانه برخورد کند و به آن‌ها آسیبی نرساند.
- یک باغبان کوچک تربیت کنید: بازی‌های کودکانه، علاوه بر شادی و نشاطی که به‌وجود می‌آورند، همراه با نکات آموزشی بسیاری برای کودکان نیز می‌باشند. لمس خاک، دیدن کرم‌ها و حشرات ریز، مراقبت از گیاه و پرورش آن از بهترین و مؤثرترین راهکارها برای چشاندن طعم مهربانی با طبیعت به فرزند دلبندتان است. برای مثال به کمک فرزندتان گلدانی تهیه کنید و بذری درون آن بکارید و از آن مراقبت کنید. حتی می‌توانید از گل‌های آماده نیز به‌طور کامل مراقبت (هرس گیاه، آبیاری به‌موقع و .. ) کنید تا فرزندتان روش مراقبت و نگهداری از گیاهان را به‌صورت ناخودآگاه بیاموزد.
- درخت بکارید: وقتی از آموزش محیط زیست صحبت می‌کنیم، شاید تصویری که در ذهن همه ما نقش می‌بندد، هوای پاک و منظره زیبایی است که به‌وسیله این درختان شکل‌گرفته است. یادآوری این نکته به کودکان بسیار ضروری است که بدون وجود جنگل و درخت‌ها، زندگی ما نیز مختل می‌شود. در روز درختکاری یا هر روز دیگری نهالی تهیه کنید و حداقل سالی یک‌بار همراه فرزندتان وقتتان را به کاشت درخت اختصاص دهید و آن‌را نام‌گذاری کنید و هر از چند گاهی به آن سر بزنید و باهم مراحل رشد آن را ببینید.
- حفاظت و صرفه‌جویی در انرژی: به فرزند دلبندتان بیاموزید که در مصرف منابعی گران‌بها همچون برق، آب و … صرفه‌جویی کند. به‌عنوان مثال، زمانی که تلویزیون نمی‌بینید آن‌را خاموش‌کنید و توضیح دهید که استفاده بی‌رویه از برق موجب قطع و کمبود منابع برقی خواهد شد. همچنین به او یادآور شوید که کودکانی در استانی همچون سیستان و بلوچستان با بحران کم‌آبی دسته و پنجه نرم می‌کنند و ما نیز باید با صرفه‌جویی در آب، هوای آنان را داشته باشیم.
- توجه به نیازهای اولیه حیوانات اطرافمان: کودکان را از ابتدا با نیازهای اولیه پرندگان و دیگر موجودات آشنا کنید؛ به‌طور مثال برای پرندگان ظرف غذا بگذارید و برایشان دانه بریزید. این کار را با کودک خود انجام دهید تا او هم یاد بگیرد.
- آموزش بازیافت به فرزندان: به فرزندان خود نحوه صحیح استفاده از اسباب‌بازی‌ها و دفاتر نقاشی و مداد رنگی‌ها را بیاموزید. به‌طور مثال برگه سفید را هیچ‌وقت دور نیندازید و به کودک این اجازه را بدهید در برگه سفیدی که از دفترش کنده شده نقاشی بکشد. از دو طرف برگه استفاده کنید. مدادهای نقاشی را بی‌دلیل نتراشید و تا زمانی‌که امکان استفاده دارند آن‌ها را دور نیندازید. بازی با زباله‌ها را به‌عنوان یک سرگرمی برای کودکان در نظر بگیرید. شاید به‌نظر کار جذابی نباشد ولی کودک آموزش می‌بیند تا از داشته‌های خودش بهترین استفاده را بکند. مثلاً با استفاده از خرده‌های به‌وجود آمده از تراش مداد رنگی‌ها، کاردستی بسازید. یا با بطری‌های پلاستیکی که در همه خانه‌ها موجود است وسایلی مانند جامدادی و ظروف دیگر بسازید. این کارها علاوه بر اینکه برای کودکان بسیار لذت‌بخش است، آموزنده نیز هست.
- تماشای کارتون‌ها و مستندهای محیط زیستی: تماشای کارتون‌هایی جذاب مانند فرار مرغی، عصر یخبندان، پسر جنگلی و یا بامبی می‌تواند خیلی راحت‌تر پیام محیط زیستی که مدنظر دارید را به کودک انتقال دهد. حتی شما می‌توانید در حین تماشای کارتون توسط کودکتان نکته‌هایی را به او گوشزد کنید و او را در راه یادگیری همراهی نمایید. بهتر است از انیمیشن‌های کوتاه حیوانات که در بیست قسمت تهیه شده است نیز استفاده نمایید. تمامی این ۲۰ قسمت در “آپارات مجمع فعالان زیست محیطی” موجود است. شما می‌توانید با راهکارهای ساده‌ای که گفتیم، کودکانی تربیت کنید که حافظ کره زمین و عاشق طبیعت و حیوانات باشند. در کنار فرزندانتان شما هم به محیط زیست احترام بگذارید، شما قهرمان فرزندتان هستید و از دید آن‌ها هر کار و عملکرد شما صحیح است و آن‌ها عین همان را تقلید خواهند کرد.
۵ رازی که در مورد آموزش محیط زیست به کودکان باید بدانید:
- تربیت کودک را از یک‌سالگی شروع کنیم.
- در فواصل معین کودکان را به پارک‌های مختلف ببریم.
- راهکارهایی که در بالا ذکرشده را انجام دهیم.
- مسئولیت‌های متفاوت بر عهده کودک بگذاریم.
- در تمام آموزش‌ها پشتکار و حوصله داشته باشیم.
امید است به همت تمامی پدران و مادران دلسوز، نسلی دوستدار محیط زیست تربیت شود.
(ارائه توسط مجمع فعالان زیست محیطی)
